दृष्टीचे कोन !!

काल संध्याकाळी घरी येण्यासाठी ट्रेनमध्ये बसलो. नेहमीप्रमाणे ग्रिशम वाचायला घेतलं. तेवढ्यात मागून दोन माणसांचा मोठा आवाज ऐकू आला. ओरडल्यासारखा. आरडाओरडा नव्हता किंवा भांडणही नव्हतं. पण जरा भाषण दिल्यासारखं. न बघताच माझ्या लक्षात आलं की हे कोण असणार ते. इथे ट्रेन्स मध्ये,

प्लॅटफॉर्मवर, स्टेशनच्या बाहेर बरेचदा आफ्रिकन-अमेरिकन लोक उभे असतात. अगदी ढगळ आणि एकावर एक घातलेले भरपूर कपडे, गळ्यात जाड माळा, बोटांत भरपूर अंगठ्या, एका खांद्याला मोठ्ठी बॅग, हातात बायबल आणि तोंडाने "झिजस लव्हज यु" चा जयघोष. तसंच मधे मधे बायबलमधले उतारे वाचून दाखवतात. पण हे सगळं प्रचंड मोठ्ठ्या आवाजात, घशाच्या शिरा ताणून चालू असतं. तर हे दोघे त्यापैकीच एक असणार हे लक्षात आलं. पुस्तक वाचत असताना शेजारचे लोक मोठ्याने बोलत असतील तरी माझी चिडचिड होते आणि त्यात हे असे जयघोष करणारे लोक आपल्याच डब्यात आले की ती चिडचिड शिगेला पोचते. पुढच्या स्टेशनला डबा बदलणे किंवा शांतपणे सहन करणे हे दोनच पर्याय असतात. पण माझा जाम इंटरेस्टिंग चाप्टर चालू होता आणि तो वाचल्याशिवाय चैन पडलं नसतं म्हणून पुढच्या स्टेशनला डबा बदलू असं ठरवून मी तसंच वाचायला लागलो.

त्या दोघांची बडबड चालूच होती. अचानक ते क्षणभर थांबले आणि एकदम मृदुंगाची थाप ऐकू आली आणि त्याच्या मागोमाग झांजेचा मंजुळ आवाज. काहीतरी वेगळं आहे हे जाणवतंय तोवर पुन्हा ग्रिशमने ताबा घेतला. आणि अचानक अमेरिकन अक्सेंटमध्ये "हरे राम्मा हरे राम्मा हरे क्रिश्ना हरे क्रिश्ना" सुरु झालं. सलग दोन वेळा ते म्हणून झालं की पुढच्या ओळींना चाल बदलत होती. असं सतत चालू होतं. आता मात्र मला राहवेना. मी मान वळवून बघितलं. साधा पांढरा झब्बा आणि (चक्क) धोतर अशा वेशात दोन आफ्रिकन-अमेरिकन माणसं बसली होती. दोघेही साधारण पंचेचाळीस-पन्नाशीचे वाटत होते. एकाच्या हातात मृदुंग होता आणि एकाच्या हातात झांजा. दोघेही इस्कॉन वाले असणार नक्की. तोंडाने सतत "हरे राम्मा हरे क्रिश्ना" चालूच होतं. वेगळं वाटत होतं ऐकायला. पण मी 'आर्ट ऑफ लिव्हिंग' च्या मंडळींची भजनं ऐकली आहेत अनेकदा. त्यामुळे 'राम्मा, क्रिश्ना' च्या उच्चारांचं काही वाटलं नाही. ते वेगवेगळया चालीत, मृदुंग आणि झांजेच्या साथीने ऐकायला छान वाटत होतं.................  अचानक चमकलो !!!!!!!! 

क्षणभरापूर्वी त्या सुरुवातीच्या कोलाहालाला वैतागलेलो मी काही क्षणातच त्याचा आनंद घ्यायला लागलो होतो. कशामुळे हे? त्यांचं गाणं, भजन एवढं सुश्राव्य होतं का? नक्कीच नाही. मी धार्मिक, हिंदुत्ववादी आहे का? हो.. नक्कीच.. थोडाफार.. पण जोवर त्याच्याआगेमागे कट्टर, हाडाचा, जहाल वगैरे लागत नाही तोवरच. या "हरे राम्मा हरे क्रिश्ना" ऐवजी "झिजस लव्हज यु" असतं तरी मला ते तेवढंच आवडलं असतं का? सांगता येत नाही.. कारण ते मी ते हळुवार, मंजुळ आवाजात, आरडाओरड्याशिवाय कधीच ऐकलेलं नाही. निदान ट्रेन मध्ये तरी. आणि खरंच हळुवार, सुश्राव्य आवाजात असतं तरी आवडलं असतं का?? सांगता येत नाही. तेव्हा मला नक्कीच ग्रिशमच आपलासा वाटला असता... अचानक आपल्या मुंबईच्या ट्रेनमधली टाळ-मृदुंगाच्या संगतीने "जय जय राम कृष्ण हरी" करणारी भजनी मंडळी आठवली. सुरुवातीला काही दिवस त्यांची गाणी जरा तरी बरी वाटायची, पण हळूहळू त्या अशक्य कोलाहलाला कंटाळून जाऊन मी त्यांच्या डब्यापासून कसा लांब जाऊन बसायला (उभा राहायला) लागलो तेही आठवलं. तेही एक प्रकारचं (खरं तर मूळचं आणि आपल्याला जवळचं असणारं) "हरे राम्मा हरे क्रिश्ना"च. पण त्याच्यापासूनही मी पळून जाणंच पसंत केलं होतं. इथेही "झिजस लव्हज यु"वाल्या आरडाओरड्याचाही तिटकाराच वाटला कायम. पण हे "हरे राम्मा हरे क्रिश्ना" मात्र अगदी आवडलं वगैरे नसलं तरी छान वाटलं. कशामुळे? कल्पना नाही.. कोडंच आहे.

क्षणभराच्या त्या "हरे राम्मा हरे क्रिश्ना" ने हिंदुत्ववादी, धार्मिक, "झिजस लव्हज यु" व्हाया "जय जय राम कृष्ण हरी" असा प्रवास करत करत वेगवेगळया दृष्टीकोनातून विचार करायला भाग पाडलं.... कोडं मात्र उलगडलं नाही.. !!