मटाला 'अनावृत' पत्र

माननीय संपादक,

उगाच काहीतरी भारदस्त दिसावं किंवा लेख प्रचंड वैचारिक वगैरे वाटावा म्हणून असं जडसर शीर्षक देतोय असा समज होत असेल तर तो चुकीचा आहे. किंबहुना एवढं समर्पक शीर्षक मी आत्तापर्यंत माझ्या कुठल्याही लेखाला दिलं नसेल. मी मटा ऑनलाइन चा गेल्या ६-७ वर्षांचा नियमित वाचक. मटा कित्येक वर्षं घरी येत असल्यामुळेच फक्त तो आवडता होता असं मुळीच नाही उलट (निदान मुंबईतल्या तरी) लोकसत्ता किंवा सकाळ, लोकमत आणि इतर असल्या अनेक पेपर्सपेक्षा मटा, त्याच्या बातम्या, अग्रलेख, विविध सदरं, माहितीपूर्ण चर्चा यामुळे तो नेहमीच हवाहवासा वाटायचा. त्यामुळे मुंबई/देश सोडून बाहेर जायची वेळ आल्यावर महाराष्ट्राशी, मुंबईशी नाळ जोडलेली राहण्यासाठी मटा म्हणजे माझा सर्वोत्तम (पत्र नव्हे) मित्र होता. महाराष्ट्रातल्या घडामोडी रोजच्यारोज न कंटाळता, न थकता, न चुकता (आणि फुकट) माझ्यापर्यंत आणून ठेवणारा  मटा हा एक महत्वाचा दुवा ठरला. पण दुर्दैवाने मी हे वाक्य असंच्या असं आताच्या मटा विषयी म्हणू शकत नाही. आताच्या म्हणजे साधारण गेल्या दोन वर्षातल्या मटाला. अनेक कारणं आहेत पण त्यातल्या सर्वात महत्वाच्या आणि मला मटाचा जवळजवळ तिरस्कार करायला भाग पाडणार्‍या कारणाविषयीचं फक्त बोलू आज. कारण इतर कारणांनी मला मटाचा राग येत असला तरी तिरस्कार करावसं कधी वाटलं नव्हतं. ती कारणंही आपण थोडक्यात बघूच नंतर. पण आत्ता मूळ मुद्दा. 

आणि तत्पूर्वी माझी मतं म्हणजे समस्त ऑनलाइन वाचक वर्गाची प्रातिनिधिक मतं आहेत असे भासवण्याचा माझा कुठलाही अविर्भाव नाही. परंतु अनेकांशी झालेल्या चर्चेतून  हेही सांगतो की कदाचित हे प्रातिनिधिक मत असण्याची शक्यता आहे. प्रातिनिधिक नसण्याचं कदाचित अजून एक कारण म्हणजे मी हे बर्‍याच सौम्य भाषेत लिहीत असलो तरी प्रातिनिधिक मत हे अजून जहाल असण्याची शक्यता अजिबात नाकारता येत नाही.

डावा हात आणि घाणेरड्या गोष्टी यांचा परस्पर संबंध जोडून की काय कोणास ठाऊक परंतु ऑनलाइन मटाच्या डावीकडच्या वरच्या कोपर्‍यातल्या बातम्या सोडून आपण खाली सरकलो की तिथल्या बातम्या, त्यांची शीर्षकं बघून मटा आणि त्याच्यामुळे आपणही प्रचंड खाली घसरलो असल्याची जाणीव उगाचच होते. काही वर्षांपूर्वीपासून तिथे 'झणझणीत वेब मसाला' नावाचं नावातच पुरेपूर उथळेपणा असणारं सदर (!!) सुरु झालं आणि तिकडे उगाच मायापुरी किंवा तत्सम तद्दन गल्लाभरू मासिकाचं मुखपृष्ठ वाटावं अशा स्टाईलचे फोटोज आणि बातम्या चमकू लागल्या. आपलं हे सदर भलतंच लोकप्रिय होतंय अशी (अवास्तव) कल्पना मटाने कशाच्या आधारे करून घेतली हे समजण्यास कुठलाही मार्ग नसला तरी त्यांनी त्यानंतर 'मटा फोटोगॅलरी' च्या नावाखाली जे भयंकर फोटोज आणि त्याहूनही भयंकर त्यांची शीर्षकं द्यायला सुरुवात केली त्यावरून 'गॅलरी नको पण शीर्षकं आवर' असं म्हणण्याची पाळी प्रत्येक कुटुंबकबिला असणार्‍या सामान्य माणसावर आली एवढं मात्र नक्की. "एन. डी तिवारी यांचं भांडाफोड" दाखवण्याच्या नावाखाली तीच बातमी वारंवार चघळायची असं टीव्ही स्टाईल वाटत असेल तरी तसा कुठलाही उद्देश नसल्याने आजच्याच (२७ मार्च २०१०) च्या अंकातल्या फक्त २-३ शीर्षकांची उदाहरणं देतो. आणि मटाच्या सुदैवाने आजची शीर्षकं नेहमीपेक्षा फारच साधी आहेत हेही लक्षात असुद्या.

१. जीवाची होतेया कायली...

२. बॉलिवूड बेड पार्टनर्स

३. रात्रीची मोहाली

आणि या तीन शीर्षकांच्या (पुन्हा डावी बाजू) डाव्या बाजूला एक अर्धअनावृत तरुणी लोळताना दाखवली आहे. पुन्हा सांगतो की आजचा फोटो आणि आजची शीर्षकं ही फार म्हणजे फारच साधी वाटावी इतकी भयानक परिस्थिती इतर दिवशी असते. आता अशाच अर्धअनावृत तरूण्या लोळताना (नुसत्याच लोळताना नव्हे तर त्याबरोबरच कायकाय करताना) बघण्याची २४ तास टीव्ही वाहिन्यांमुळे सवय (की सोय?) झाली असतानाच्या या युगात उगाच कुठल्या तरी पेपरमधल्या कुठल्यातरी सदरात उगाच चार थिल्लर फोटो छापून आले म्हणून एवढं आरडाओरडा करणं म्हणजे उगाच संस्कृतीरक्षकाचा आव आणून 'धर्म वाचवा' अशी आरोळी ठोकत धर्मरक्षणाची गुढी खांद्यावर घेऊन नाचत असल्यासारखं वाटत असलं तरी मटा म्हणजे उगाच कुठलाही पेपर नव्हे आणि हे असे चार थिल्लर फोटो रोज छापून येतात हे तपशील विचारात घेतले की हा आक्रोश वृथा नव्हे हे पटेल.

आता अशा प्रसंगांमध्ये किंवा अशा प्रकारच्या चर्चा, लेख यामध्ये सामान्यपणे आणि सातत्याने तोंडावर फेकला जाणारा एक मुद्दा म्हणजे 'रिमोट तुमच्या हातात आहे ना मग बदला ना चॅनल, नका बघू असले प्रकार'. पण हा मुद्दा इथे तेवढाच गैरलागू आहे. कसा ते सांगतो. टीव्हीवर हे दिसणार अशी मनाची तयारी असल्याने वेळप्रसंगी (किंबहुना बर्‍याचदा) चॅनल बदलायच्या तयारीनेच पालक बसलेले असतात. यातला अतिरेक सोडला तरीही दरवेळीही ते करणं शक्य नसतं किंवा एम टीव्ही, एफ टीव्ही, झी टीव्ही आणि २६ इंग्रजी अक्षरांतल्या अशा अनेक एकेका अक्षराने सुरु होणार्‍या विविध वाहिन्यांवर असले प्रकार दिसणारच अशी पालकांनी मानसिक तयारी केलेली असते. पण पेपर आणि त्यातून पुन्हा मराठी पेपरचं असं नसतं. तो पत्र नव्हे मित्र असतो. एखादा वयात आलेला किंवा किंबहुना न आलेला मुलगाही ही अशा प्रकारची माहिती, फोटो इतर अनेक साईट्सवरून मिळवून सहज बघू शकतो हे खुलं सत्य उगाच का नाकारा परंतु अशा फोटोंची ओळख माझ्या मुलाला/मुलीला मटाच्या माध्यमातून होऊ नये अशी कुठल्याही सुजाण पालकाची अपेक्षा असेल आणि ती अवास्तव आहे किंवा रास्त नाही असं मला तरी कुठेही वाटत नाही. आत्ता माझा मुलगा मी ऑनलाइन मटा वाचत असताना माझ्यामागे येऊन उभा राहून "बाबा, तू हे काय वाचतो आहेस" किंवा "काय बघतो आहेस" असं विचारण्याच्या वयाचा सुदैवाने नसला तरीही इतर अनेक पालकांच्या बाबतीत हे असे प्रसंग गेल्या दोन वर्षांत अनेकदा आले असणार. किंवा एखादा मुलगा/मुलगी मटा वाचत असाल तर तो/ती ते तसले फोटो बघतील म्हणून त्यांना काय मटा वाचूच द्यायचा नाही?

मुंबईबाहेरच्या वाचकांना कदाचित असं वाटेल की "काय तो एक पेपर आणि त्यातलं एक सदर त्यावर एवढं लिहायची काय गरज आहे? नका वाचू ना मटा, सोडून द्या तो विषय, झालं संपलं". परंतु पुण्यातील वाचकांच्या मनात सकाळला जे स्थान आहे, जो मान आहे तेच स्थान, तोच मान मुंबईकरांच्या मनात मटाबद्दल आहे. एकदा हे मटा आणि सकाळ (किंवा इतर शहरांतील तत्सम पेपर्स) यांच्यातलं साधर्म्य ताडून बघितलं की माझा मुद्दा कळायला मदत होईल अशी अपेक्षा. 

दुसरं असं की "एवढा राग येतो, नाही आवडत तर नका वाचू मटा" असा इतर वाचकांचाच नव्हे तर कदाचित मटाचाही आक्षेप असू शकतो. यावर उत्तरं एकच "राग कोणाचा येतो? तर आपल्या माणसाचा.. सचिनचं शतक हुकल्यावर त्याला जेवढ्या शिव्या पडतात तेवढ्या दादाला, द्रविडला, सेहवागला किंवा धोनीला पडत नाहीत.."

सध्या तरी फक्त याच मुद्द्यावर लिहिलं आहे. कारण शुद्धलेखनाच्या असंख्य चुका, पानोपानी इंग्रजाळलेल्या आणि हिंदाळलेल्या वाक्यांचा आणि शब्दांचा सढळ  हस्ते वापर ह्या चुका तर मी सध्या गृहीतही धरत नाहीये. पण एवढं एकच सांगतो की यापुढे ही डावी बाजू धुवून, पुसून साफ झाल्याशिवाय "मी मटा वाचणार नाही". याला धमकी समजून "काय वाकडं करणार आहेस" किंवा निषेध समजून "एका वाचकाच्या निषेधाने, बहिष्काराने काय होतंय" अशा प्रकारचे विचार करायला मटाच्या संपादक मंडळाला अर्थातच माझ्या संमतीची आवश्यकता नाही. अर्थात "माझ्या एकट्याच्या निषेधाने काय होणार आहे?" हे मलाही माहित आहे परंतु तुमची रोजची वाचक संख्या जर ९९९९९ (एक काल्पनिक संख्या म्हणून घेतलीये) असेल तर माझ्यामुळे ती उगाच १००००० व्हायला नको एवढाच हेतू. असा एखादा लेख लिहून काय होणार आहे हा प्रश्नच असला तरीही अशा लेखामुळे अशा प्रकारचे अनेक लेख, मतं, प्रतिक्रिया यांना चालना मिळून त्यानिमित्ताने या 'डाव्या' बाजुमुळे त्रासलेल्या सर्व वाचकांनी आपली मतं मांडल्याने मटाचं हे 'वाकडं पडलेलं डावं पाउल' सावरलं तर उत्तमच !!

-हेरंब ओक, न्यू जर्सी 

---------------------------------------------------------------------------------------

मागे 'तो आणि ती' वर आलेल्या अनेक प्रतिक्रियांमुळे डोक्यात घोळत असलेल्या या विषयाला शेवटी मी कागदावर उतरवलंच. हे पत्र मी जसंच्या तसं mttumchepan@indiatimes.com आणि bk.raut@sansad.nic.in या इमेल आयडिज वर पाठवलं होतं पण ते दोन्हीकडून बाउन्स होऊन परत आलं. कोणाला मटा संपादक/भारतकुमार राउत किंवा तत्सम योग्य व्यक्तीचा इमेल आयडी माहित असल्यास कमेंट मध्ये टाकावा ही विनंती.