चौ-किडे !!

संताप झाला होता नुसता. त्या तिरीमिरीतच घरी गेलो. कपाटातला खण उघडून ती छोटीशी डबी बाहेर काढली आणि टेबलावर ठेवली. त्यातून ते चार किडे बाहेर काढले आणि टेबलावर ठेवले. रागारागाने चौघांकडे बघत होतो. डोळे आग ओकत होते.

"पुन्हा एकदा जिंकलात तुम्ही"
ते शांतच होते. चेहर्‍यावर एक छद्मी विजयी हास्य होतं.

जमेल तेवढी आग डोळ्यातून ओकत पहिल्या किड्यावर खेकसलो.

"१५००० लोकांचा खून, २६ वर्षांचा लढा आणि त्याची शिक्षा १ लाख रुपडे दंड आणि २ वर्षं कैद? अरे शिक्षा होती की बक्षीशी ? हे असे हजारो माणसांच्या मृत्यूला कारणीभूत ठरलेल्या गुन्ह्याचे खटले २६-२६ वर्षं चालवता कसे तुम्ही लोक? आणि १ लाख रुपड्यांचा दंड? अरे त्या लोकांनी साधा खिसा झटकला तर तेवढे पैसे खाली पडतील. आणि तेवढा तुम्ही त्यांना दंड म्हणून लावता? आणि वर जामीनही? अशा गुन्ह्याला जामीन? अरे हा न्याय आहे की पैसे कमाईचं दुकान?"

त्या 'अन्यायालय' नावाच्या किड्याला माझं हे रूप अपेक्षित होतंच कारण त्याच्यासाठी ते नेहमीचं होतं. त्याने चेहर्‍यावर नेहमीचे निर्लज्ज भाव आणून बेशरम आवाजात बोलायला सुरुवात केली.

"हे बघ. उगाच आरडओरडा करू नकोस. एवढ्या मोठ्या खटल्याला २६ वर्षं लागणारच. त्यात काय एवढं? आणि त्यांच्यावर पोलिसांनी जे गुन्हे दाखल केले होते त्या गुन्ह्यांसाठी जास्तीत जास्त शिक्षा ही २ वर्षंच आहे आणि दंडही तेवढाच आहे. त्यामुळे त्यांना त्यांच्या गुन्ह्याच्या दृष्टीने जास्तीत जास्त शिक्षा मिळाली आहे. आणि तो गुन्हा जामीनपात्र आहेच. त्यामुळे त्यासाठी एवढा त्रागा करायची आवश्यकता नाही. बाकी हे कायदे, नियम असे का आणि या अशा कलमांचे गुन्हे आरोपींवर का लावले ते मला माहित नाही. ते तू याला विचारू शकतोस"... माझ्या सगळ्या मुद्यांचं, शंकांचं, प्रश्नांचं यथास्थित समाधान केल्याचा आव आणत त्याने उरलेले सगळे प्रश्न बाजूला उभ्या असलेल्या किड्याकडे वळते केले. मी पुन्हा त्याच प्रश्नांचा भडीमार करू नये म्हणून मला बोलायची संधीच न देता तो 'सरकाट' नावाचा किडा थेट बोलायला लागला.

"तुझ्या एकाही प्रश्नाचं उत्तर माझ्याकडे नाही पण तरीही मला ठाऊक आहे की जे मी केलं आहे तो योग्य आणि न्यायाला धरून होतं आणि आहे. खटला सुरु झाल्यावर त्या अँडरसनला मीच तर अमेरिकेतून इथे आणलं, त्याच्यावर खटला चालवला. अरे त्याला मोकळं सोडलं असतं तर अनर्थ झाला असता, लोकांनी कायदा हातात घेतला असता. त्याला ठार केलं असतं. कायदा आणि सुव्यवस्था धोक्यात आली असती. त्यामुळे मी केलं ते योग्यच होतं. आणि तुला काय वाटतं त्याला फाशीची शिक्षा द्यायला हवी होती? अरे ते शक्य नाही. आणि आता तर मुळीच शक्य नाही."

"आणि त्याचं कारण मी सांगतो." दुसर्‍या किड्याचं बोलणं संपतं ना संपतं तोच 'मानवाधिक्कार संघटना' नावाचा तिसरा किडा मध्ये लुडबुडला. "अँडरसनचं आता वय झालं आहे. त्यामुळे त्याचं वय, तब्येत वगैरे गोष्टी लक्षात घेता त्याच्यावर खटला चालवणं शक्य नाही. त्याला फाशीच काय कुठलीच शिक्षा करणं शक्य नाही. मानवाधिकाराच्या विरुद्ध आहे ते. आणि तसंही फाशीच्या शिक्षेला अनेक प्रगत देशात मान्यता नाही. एखाद्या व्यक्तीचा कायद्याने खून करायचा आपल्याला काय अधिकार तो आपल्याला कोणी दिला? त्याला मारल्याने ते मेलेले लोक परत येणार आहेत का?"

एव्हाना माझं डोकं गरगरायला लागलं होतं. तो सारा प्रकार असह्य होऊन मी दाणकन टेबलवर माझी मुठ आपटली.

"अरे तुम्ही किडेच. शेवटी किड्यांसारखाच विचार करणार. त्यात तुमची चूक नाही पण तरीही मला माझ्या प्रश्नांची उत्तरं मिळाल्याशिवाय माझ्या जीवाची तगमग कमी होणार नाही. मला उत्तरं मिळालीच पाहिजेत.

१. एवढ्या महत्वाच्या खटल्याचा, ज्यात हजारो जीव अक्षरशः तडफडत तडफडत गेले, नवीन येणारे कित्येक जीव जन्मतःच अपंगत्व घेऊन आले, ज्या दुर्घटनेमुळे एक पिढीच्या पिढी करपली, पुसली गेली अशा खटल्याचा निकाल लागायला २६ वर्षं लागतात? का???????? फास्टट्रॅक कोर्ट किंवा असंच काही करून लवकर निकाल का लावला गेला नाही? की फास्टट्रॅक कोर्ट हे सुद्धा फक्त रंगीबेरंगी नाव असलेलं एक अन्यायालयच आहे?

२. एवढ्या भयानक गुन्ह्यांसाठी एवढी कमी शिक्षा असलेली पर्यायाने अयोग्य कलमं आरोपींवर कोणी लावली? त्यात कोणाचे हितसंबंध गुंतले होते?

३. त्या अँडरसनला जामीन मिळवून देऊन सरकारी गाडीतून चोख बंदोबस्तात सोडणार्‍या नेत्यांच्या घरचे किती जण भोपाळ वायूदुर्घटनेचे बळी आहेत? किती जणांनी तो त्रास, छळ, यातना, अपंगत्व या सगळ्याला तोंड दिलं आहे?

४. भोपाळच्या पाण्यातून, हवेतून, जमिनीतून, वार्‍यातून त्या विषाचा अंश पूर्णतः काढून टाकण्याची जवाबदारी तुम्ही कधी पार पाडणार आहात? तेवढंच तुमच्या महापापाचं थोडंसं प्रायश्चित.. उरलेल्या जगल्या वाचलेल्यांचा दुवा तरी घ्या निदान.

५. प्रगत देशांच्या सोयीस्कर गोष्टींचं अंधानुकरण करणार्‍या आणि त्याची टिमकी वारंवार वाजवणार्‍या किती लोकांना हे ठाऊक आहे की अशा घटना परदेशात घडतात तेव्हा आरोपींना ३०-४०-५० वर्षांच्या शिक्षा होतात, फाशी किंवा तत्सम शिक्षा नाकारणार्‍या, त्यांचा निषेध करणार्‍या किती लोकांनी आपले आप्तजन भोपाळ दुर्घटनेत किंवा एकूणच दुर्दैवी अशा बॉम्बस्फोट, अतिरेकी हल्ले यांसारख्या घटनांमध्ये गमावले आहेत?

६. तुमचं कणभरही वैयक्तिक नुकसान झालेलं नसताना लोकांच्या भावनांची खिल्ली उडवून त्यांना कायदा आणि मानवाधिकाराचे डोस पाजण्याचे अधिकार तुम्हाला कोणी दिले?

७. जे हजारो निरपराध लोक स्वतःचा काहीही दोष नसताना त्या भीषण वायुगळतीमुळे (किंवा भयानक बॉम्बस्फोट, अतिरेकी हल्ले यांमुळे) मृत्युमुखी पडले त्या सगळ्यांच्या मानवाधिकाराचं, त्यांच्या जगण्याच्या हक्काचं काय?

८. .......

----
--
----
---
---
--

१२ .......

-----

---
--
-
-
---
-
-

२५. ......

---
--
-
-
-

५७. .......

----
-
-
-
---
-

१०३. .......

----
---
-
--
-

२२१. .....
----
--
-
---
--

त्यानंतर असं बरंच बरंच बरंच काहीसं मी बोलत राहिलो, सांगत राहिलो, बडबडत राहिलो, माझी कैफियत मांडत राहिलो, मुद्दें सांगत राहिलो.... बर्‍याच वेळ !!! कारण यादी खूप मोठी होती.. मुद्दे, आरोप, प्रश्न अनेक होते. आणि सारेच अनुत्तरीत.. नेहमीसारखेच.. खूप वेळ अशी काहीशी बडबड करून झाल्यावर मी क्षणभर थांबलो. बघितलं तर ते चौघे शांतपणे उभे होते आणि गालातल्या गालात हसत होते. त्यांना काही फरक पडत नव्हता मी काय बोलतोय, काय सांगतोय, काय मागतोय, काय मांडतोय याच्याशी.. ते मुक्त होते. तृप्त होते. रक्त पिऊन पिऊन त्यांचे खिसे आणि पोटं भरलेली होती. 'जनता' नावाच्या एका क्षुद्र, तुच्छ, हलक्या जनावराच्या पोटतिडीकीने बोलण्याला त्यांच्या दृष्टीने एक निरर्थक, फालतू बडबड, अनाठायी केलेला त्रागा याउपर किंमत नव्हती. त्या बेशरम हास्यातून लोंबणारा क्षुद्र कोडगेपणा मला असह्य झाला. माझी उरली सुरली आशा संपुष्टात आली.

आणि संतापाने लाल होऊन, न राहवून त्या तिन्ही किड्यांना मी एका मागोमाग नखाने चिरडून  चिरडून टाकलं... आणि हो.... त्या अँडरसन नावाच्या चौथ्या किड्यालाही............

मागे अफझल गुरु, कसाब वगैरे वगैरे किड्यांना चिरडून टाकलं होतं ना तसंच. अगदी तसंच. नेहमीप्रमाणेच... !!!

अजून करू तरी काय शकणार होतो मी !!!!!!

** हा लेख या अशा भाषेत टाकू की नको याचा बराच विचार करत होतो. पण जर माझ्या भावना (कितीही कठोर असल्या तरीही) मला माझ्या ब्लॉगवर व्यक्त करता येणार नसतील तर ते ब्लॉगच्या मूळ उद्देशाशी प्रतारणा करणारं ठरेल असं वाटलं. त्यामुळे त्या जशाच्या तशा मांडण्याचा प्रयत्न केला.