डेक्स्टर नावाचा रक्तपुरुष !!

सिरीयल किलर ही विक्षिप्त, खुनशी, क्रूर, अमानुष असणारी, खून करून गायब होणारी आणि स्थानिक पोलीस खात्याला चक्रावून टाकणारी अशी एखादी व्यक्ती असते अशी एक सर्वसाधारण समाजमान्यता आहे. परंतु अत्यंत हुशार, मनमिळावू, कुटुंबवत्सल, कर्तबगार आणि स्वतःच पोलीस खात्यात काम करणारा एक सिरीयल किलर इसम आपल्यापुढे मांडून यातल्या प्रत्येक गृहीतकाला, पूर्वग्रहाला छेद देणारा नायक आपल्यापुढे आला तर? अर्थात मी 'डेक्स्टर' या मालिकेविषयी बोलतोय हे वाचकांच्या एव्हाना लक्षात आलं असेलच.

मयामी पोलीस खात्यात रक्त-नमुना-विश्लेषक अर्थात ब्लड स्प्लॅटर अनॅलिस्ट म्हणून काम करणारा डेक्स्टर मॉर्गन मायकल सी हॉल या अत्यंत गुणी अभिनेत्याने आपल्यासमोर छोट्या पडद्यावर सादर केला होता. डेक्स्टर, त्याचे दिवंगत वडील हॅरी, त्याची दत्तक बहीण डेब्रा, बायको रिटा आणि त्याचे पोलीस खात्यातले सहकारी यांच्याभोवती ही मालिका फिरते. या मालिकेचे २००६ ते २०१३ असे आठ सीझन्स प्रसारित झाले होते. (नुकतीच 'डेक्स्टर  - न्यू ब्लड' ही नवीन मालिका/सिझन ७-८ वर्षांच्या गॅपनंतर प्रसारित झाली.) या डेक्स्टर मालिकेविषयी सुमारे ११ वर्षांपूर्वी, म्हणजे त्या मालिकेचा पाचवा सिझन प्रसारित होत असताना, मी एक सविस्तर ब्लॉगपोस्ट लिहिली होती. पहिला सिझन बघत असताना ही मालिका जेफ लिंडसे या लेखकाच्या 'डार्कली ड्रीमिंग डेक्स्टर' या पुस्तकावर आधारित आहे असं वाचलं होतं. त्यामुळे कधीपासून हे पुस्तक वाचायचं ठरवत होतं परंतु योग आला  नाही. नंतर काही वर्षांनी शोधाशोध करताना कळलं की जेफ लिंडसेने डेक्स्टर या पात्रावर आठ पुस्तकं लिहिली आहेत. अखेरीस मी पुस्तक मालिकेतलं पहिलं पुस्तक अर्थात Darkly Dreaming Dexter वाचायला घेतलं आणि खरंच सांगतो पहिला सिझन बघतानाचा डेक्स्टरचं उलगडत जाणारं व्यक्तिमत्व, त्याचा खेळकर-हलकाफुलका-विनोदी स्वभाव, त्याचं सिरीयल किलर असणं, त्यामागची कारणं हे सगळं जितक्या प्रभावीपणे उलगडत जातं त्यापेक्षा कितीतरी अधिक प्रवाहीपणे ते पुस्तक वाचताना सामोरं येतं.

जेफ लिंडसेने डेक्स्टर पुस्तक मालिकेत एकूण आठ पुस्तकं लिहिली. ती पुढीलप्रमाणे

1 Darkly Dreaming Dexter
2 Dearly Devoted Dexter
3 Dexter in the Dark
4 Dexter by Design
5 Dexter is Delicious
6 Double Dexter
7 Dexter's Final Cut
8 Dexter is Dead

पहिल्या पुस्तकात डेक्स्टरची सामाजिक, कौटुंबिक पार्श्वभूमी तर उलगडतेच परंतु त्याचं सिरीयल किलर बनणं, तो तसा का बनतो, किंवा त्याला तसं कोण आणि का बनवतं या सगळ्याची एकामागोमाग एक धक्कादायक उत्तरं मिळायला लागतात. ज्या कारणामुळे तो सिरीयल किलर बनतो तेच कारण त्याला भावनाविहीन, शुष्क बनवायलाही कारणीभूत ठरतं. त्याच्या वेळोवेळी येणाऱ्या स्वगतातून तो स्वतःला मानव किंवा ह्युमन मानत नसतो इतका तो भावनाविहीन किंवा शुष्क झालेला असतो हे वाचकांना कळतं. पण आपण ह्युमन नाही हे जगाला कळू न देण्यासाठी तो करत असलेल्या नाना खटपटी-लटपटी पाहूनही थक्क व्हायला होतं.

मालिकेविषयी लिहितानाही मी लिहिलं होतं की मालिकेचा (आणि अर्थात पुस्तकांचाही) यूएसपी म्हणजे डेक्स्टरची वेळोवेळी येणारी स्वगतं, त्यातला प्रसंगी विक्षिप्त वाटू शकणारा मिश्किलपण, खोडकरपणा. अर्थात त्याला २४ तास हा मुखवटा घालून वावरणं अनिवार्यच असतं अन्यथा त्याचं खरं स्वरूप कधीही उघड होण्याची भीती असते. मालिका पाहिली असल्याने या सगळ्यातला जोर किंचित कमी होत असला तरी फायदा हा की वाचत असताना पूर्ण वेळ आपल्या समोर मायकल सी हॉल वावरत असतो.

मालिकेचा पहिला सिझन हा ढोबळपणे पहिल्या पुस्तकावर बेतलेला आहे. त्यानंतरच्या सीझन्समध्ये प्रमुख पात्रं तीच असली तरी कथा पुस्तकापासून फारकत घेते. पहिल्या पुस्तकात मायामीमधल्या वेश्यांचे खून करत सुटलेल्या एका माथेफिरू सिरीयल किलरची कथा आहे. पण विशेष म्हणजे प्रत्येक खुनाच्या जागी फक्त डेक्स्टरलाच कळेल अशी एखादी खूण किंवा क्लु /हिंट असते. अर्थात त्यालाही हे हळूहळू लक्षात यायला लागतं. तर हा खून करणारा इसम कोण, तो हे का करत असतो आणि डेक्स्टर साठी कुठल्या हिंट्स  आणि का पेरत असतो या सगळ्याचं तपशीलवार वर्णन पुस्तकात येतं.

मालिकेतलं दुसरं पुस्तक म्हणजे डिअरली डिवोटेड डेक्स्टर. या पुस्तकात तर जेफ लिंडसे अजून एक पाऊल पुढे गेला आहे. एखाद्या व्यक्तीचं अपहरण करून, त्याचे हालहाल करून परंतु त्याला न मारता तसंच ठेवणारा एक विक्षिप्त खुनशी सिरीयल किलर या पुस्तकात आपल्या भेटीस येतो. अर्थात तो कोण आहे आणि तो हे का करतोय हे काही क्षणातच मायामी पोलीस खात्याच्या लक्षात येतं आणि एफबीआय च्या स्पेशल एजंटला तपासासाठी आमंत्रित केलं जातं. पहिल्या एजंट चा तशाच प्रकारे खून झाल्यावर दुसरा अधिक अनुभवी आणि ज्येष्ठ एजंट पाठवला जातो. तो डेक्स्टरच्या मदतीने त्या खुन्याला पकडण्यात काही अंशी यशस्वी होतो.

डेक्स्टरची तीव्र विनोदबुद्धी (सेन्स ऑफ ह्युमर), मिश्कीलपणा, चाणाक्षपणा, त्याचं आपण ह्युमन नसल्याचं वारंवार सांगणं हे अतिशय हलक्याफुलक्या शैलीत लेखकाने जागोजागी मांडून ठेवलं आहे.

1 Darkly Dreaming Dexter
* Perhaps because I'll never be one, humans are interesting to me.
* “Wow,” I said. “You just blew away all the competition in the Subject Changing Tournament.”
* And of course you don't actually have to take an IQ test to become a reporter.

-----------------

2 Dearly Devoted Dexter:
* There are still very few laws against thinking, although I'm sure they're working hard on that in Washington.

* Still, it's always nice to be around somebody who thinks I am wonderful. It confirms my low opinion of people.

* I know family comes first, but shouldn't that mean after breakfast?

* “Human beings need sleep, Debs,” I said. “And so do I.”

* Sergeant Doakes was gone, out of my life—and soon, presumably, out of his own life, too.

एकदा एका गुन्हेगाराचा पाठलाग करत असताना डेक्स्टरच्या गाडीला अपघात होतो. त्या अपघाताचं अतिशय मिश्किल वर्णन करताना लेखक आपली तीव्र विनोदबुद्धी दाखवून जातो

* I had only a moment to notice that the cropped grass seemed to be switching places with the night sky. Then the car bounced hard and the passenger air bag exploded into my face. It felt like I had been in a pillow fight with Mike Tyson

ध्वनी प्रदूषण करणाऱ्या एका भयंकर आवाजी पार्टीचं वर्णन करतानाही असाच मिश्कीलपणा दिसतो.

* There had been a nonstop soundtrack of monotonous techno-pop music turned up to a volume designed to induce voluntary self-performed brain surgery.

वस्तुतः डेक्स्टरच्या अफाट विनोदबुद्धीचे आणि त्याच्या भावनाविहीन असण्याचे पुरावे देणारे असंख्य प्रसंग, वाक्यं पहिल्या दोन पुस्तकांच्या पानोपानी वाचकांच्या भेटीस येतात. पण विस्तारभयास्तव त्यातली निवडक वाक्यच इथे दिली आहेत. पहिल्या दोन पुस्तकांमध्ये ओघवत्या कथेबरोबरच वाचकाला डेक्स्टरच्या विनोदबुद्धीचा आणि चातुर्याचाही अनुभव येतो.

आणि अतिशय अपेक्षेने आपण तिसरं पुस्तक उघडतो आणि कुठेतरी माशी शिंकते. न थकता वाचकाला त्याच्या चातुर्याने आणि विनोद्बुध्दीने स्तंभित करणारा डेक्स्टर (आणि अर्थात जेफ लिंडसे) हाच का असा वाचकाला प्रश्न पडावा इतका नीरस, कंटाळवाणा डेक्स्टर आपल्याला तिसऱ्या पुस्तकात भेटतो. आत्ता संपेल, मग संपेल म्हणत म्हणत आपण वाचत तर जातो पण दिशाहीन, रटाळ प्रवास काही संपत नाही. पहिली दोन दमदार पुस्तकं लिहिणाऱ्या जेफ लिंडसेच्या प्रतिभेला झालंय तरी काय असं वाचकाच्या मनात सतत येत राहतं आणि एकदाचं तिसरं पुस्तक संपतं.

तिसऱ्या पुस्तकाच्या असामान्य यशामुळे(!) चौथ्या पुस्तकाकडून वाचकाला फारशा अपेक्षा नसतातच आणि अपेक्षां लेखक पूर्ण करतो. अर्थात तिसऱ्याइतकं नसलं तरी चौथं पुस्तकही वाईटच आहे. लागोपाठ दोन पुस्तकांचा छळ सहन न झाल्याने मी काही पाचव्या पुस्तकाच्या वाट्याला गेलो नाही. पण पहिल्या दोन पुस्तकांनी दिलेल्या निखळ आनंदामुळे उरलेली चार पुस्तकं वाचून मगच लेखकाला शिव्या घालायच्या की ओव्या गायच्या याचा निर्णय घ्यायचा असं ठरवलं आहे. पण तरीही उरलेली चार पुस्तकं आत्ता वाचणं शक्यच नाही. काही महिन्यांनी धाडस करून पुन्हा वाचेनही कदाचित आणि तेव्हा या पोस्टचा दुसरा भागही लिहीन कदाचित. ज्यांना रक्तपात, खून या बरोबरच हलकीफुलकी परंतु अतिशय मिश्किल वर्णनं वाचायची आवड असेल अशांकरता पहिली दोन पुस्तकं हायली रेकमेंडेड आहेत. एन्जॉय!