रीसदु जूबा

पूर्वसूचना : लेख वाजवीपेक्षा थोडा जास्तच मोठा झाला असल्याने पुरेसा वेळ आणि सहनशक्ती असेल तेव्हाच (किंवा तरच) वाचावा. 

रुबीन कार्टर... न्यू जर्सीत राहणारा एक कृष्णवर्णीय अमेरिकन मुलगा. लहानपणापासूनच विविध लहानसहान गुन्ह्यांमुळे बालसुधारगृह/तुरुंगाच्या वार्‍या केलेला. कालांतराने अमेरिकन सैन्यात सामील होतो. तीन वर्षांनी सैन्यातून बाहेर पडतो आणि व्यावसायिक बॉक्सिंगला सुरुवात करतो. त्याच्या पंच करण्याच्या असामान्य शक्ती आणि प्रतिभेमुळे अनेक स्पर्धा जिंकतो. रुबीन कार्टरचा 'द हरीकेन', रुबीन 'द हरीकेन' कार्टर होतो.

डेन्झेलने रंगवलेला 'द हरीकेन'

१७ जून १९६६. मध्यरात्रीचा अडीच-तीनचा सुमार. खाऊन,पिऊन, नाच-गाणं, थोडी दंगामस्ती वगैरे करून कार्टर न्यू जर्सीतल्या पॅटरसन शहरातल्या एका बारमधून बाहेर पडतो. त्याच्याबरोबर जॉन आर्टिस नावाचा तरुण असतो. आपल्याला कार्टरबरोबर जायला मिळतंय, त्याची गाडी चालवायला मिळते आहे यामुळे आर्टिस प्रचंड खुश असतो. काही काळ गाडी चालल्यावर अचानक एका चौकात त्यांची गाडी पोलिसांच्या गाडीने थांबवली जाते. चारी दिशांनी पोलीस कार्स येऊन कार्टरच्या गाडीला घेरतात आणि त्याची गाडी एका बारमधे (कार्टर आधी होता त्या बार मधे नाही तर दुसर्‍याच एका बार मधे) आणतात. पोलिसांना मिळालेल्या वायरलेस संदेशानुसार त्या बारमध्ये काही वेळापूर्वी दोन कृष्णवर्णीय माणसांनी अंदाधुंद गोळीबार केलेला असतो. कार्टर आणि आर्टिस पोलिसांबरोबर जेव्हा बारमध्ये शिरतात तेव्हा तिथलं वातावरण भयंकर असतं. सामान अस्ताव्यस्त पसरलेलं असतं, काचांचा खच पडलेला असतो आणि जमिनीवर तीन प्रेतं पडलेली असतात. त्या गोळीबाराच्या घटनेचे साक्षीदार असलेल्या दोन माणसांसमोर कार्टर आणि आर्टिस यांना आणलं जातं आणि ओळखपरेड केली जाते. दोन्ही साक्षीदार हे दोघे 'ते' नसल्याचं ठामपणे सांगतात. कार्टर आणि आर्टिसला तात्पुरतं सोडून दिलं जातं. 

हे दोन साक्षीदार म्हणजे भुरटे चोर असतात आणि त्यांच्याविरोधात पोलिसांकडे अनेक जुन्या केसेस चालू असतात. त्या केसेसची धमकी देऊन साक्ष बदलण्यासाठी या दोघांवर पोलिसांकडून दबाव आणला जातो. घाबरून जाऊन साक्ष बदलली जाते. बदललेल्या साक्षीच्या आधारावर कार्टर आणि आर्टिस यांच्यावर खटला उभा राहतो. खटल्यादरम्यान कार्टर आणि आर्टिस यांच्या वकिलाकडून अनेक अ‍ॅलबी साक्षीदारांची (अ‍ॅलबी : गुन्हा घडला तेव्हा आरोपी सदर घटनास्थळी नसून अन्य ठिकाणी होता याचा पुरावा देणारी व्यक्ती) साक्ष दिली जाऊन ते त्यावेळी अन्य ठिकाणी उपस्थित होते हे सिद्ध केलं जातं. परंतु ते पुरावे (कदाचित) पुरेसे न ठरल्याने कार्टरला आणि आर्टिसला तीन खुनांबद्दल तीन जन्मठेपांची शिक्षा सुनावली जाते.

वास्तवातला रुबिन 'द हरीकेन' कार्टर

तुरुंगात असताना कार्टर द सिक्स्टीन्थ राउंड (संदर्भ : बॉक्सिंग मॅचमधे १५ फेर्‍या असतात.) नावाचं त्याचं आत्मचरित्र लिहितो. त्या

 आत्मचरित्रात त्याचा तोवरचा प्रवास, बॉक्सिंग, न केलेल्या गुन्ह्याबद्दलची शिक्षा वगैरेची तपशीलवार माहिती असते. दरम्यान ते आत्मचरित्र कॅनडात राहणार्‍या लेस्रा मार्टीन नावाच्या एका अमेरिकन कृष्णवर्णीय मुलाच्या हाती लागतं. लेस्राच्या शिक्षणाची आणि पालनपोषणाची जवाबदारी दोन कॅनेडियन तरुण आणि एका तरुणीने मिळून घेतलेली असते. कार्टरच्या आत्मचरित्राचा लेस्रावर प्रचंड प्रभाव पडतो.  तो भारावून जातो, चिडतो, प्रसंगी वैफल्यग्रस्तही होतो. कारण कार्टरच्या सुरुवातीच्या आयुष्यातल्या घटना आणि लेस्राच्या आयुष्यातल्या घटना यात बरंच साम्य असतं. दोघांनीही सारखाच त्रास भोगलेला असतो. यानंतर सुरु होतो तो कार्टर आणि  लेस्रामधला पत्रव्यवहार आणि कालांतराने त्यांची झालेली पहिली भेट. सुरुवातीच्या पत्रव्यवहारानंतर आणि पहिल्या भेटीनंतर लेस्राचा सांभाळ करत असलेला कॅनेडियन तरुणांचा ग्रुप आणि लेस्रा मिळून कार्टरला सोडवण्याचा निर्धार करतात. ते सगळ्या केसची कागदपत्र पहिल्यापासून तपासतात, तपशीलातल्या चुकांच्या नोंदी करतात. चुकीच्या आणि खोट्या साक्षी, अर्धवट पुरावे यामुळेच कार्टरला शिक्षा भोगावी लागली यावर त्यांचं एकमत होतं. अनेक महिने प्रयत्न करून, पुरावे गोळा करून त्यांना अखेरीस असा एक महत्वाचा पुरावा पोलिसांच्या वायरलेस यंत्रणेवरच मिळतो की ज्याच्यामुळे हे सिद्ध होतं की गोळीबाराच्या घटनेविषयीची माहिती देणारा कॉल ज्यावेळी वायरलेसवर आला त्यावेळी कार्टर त्या बारमधे नाही तर अन्य बार मधे होता. पोलिसांच्या स्वतःच्या रेकॉर्डमधल्या नोंदीला कोर्टाला ग्राह्य मानावंच लागतं आणि अखेरीस कार्टर आणि आर्टिस यांची निरपराध म्हणून सुटका होते. पण ............... पण त्यासाठी त्यांना त्यांच्या आयुष्यातला २० वर्षांचा अमुल्य काळ गमवावा लागलेला असतो. कार्टरला अटक होते तेव्हा तो त्याच्या बॉक्सिंग कारकीर्दीच्या शिखरावर असतो. पोलिसांच्या सामान्य चुकांमुळे, पूर्ववैमनस्यामुळे दोन तरुणांच्या आयुष्याची नासाडी होते... !!!

----------

रॉन विल्यमसन.. ओक्लाहोमा राज्यातल्या एडा शहरात राहणारा.. लहानपणापासूनच बेसबॉलच्या वेडाने झपाटलेला. बेसबॉल हेच आयुष्य मानणारा. शाळेच्या बेसबॉल टीममधे आपल्या जबरदस्त खेळाने चमत्कार करणारा आणि एक दिवस बेसबॉलच्या मेजर लीगमधे खेळायचं स्वप्न पहात असणारा मुलगा. घरची परिस्थिती बेताची असूनही आई-वडील आणि दोन मोठ्या बहिणींनी त्याचा छंद पुरवण्यासाठी त्याला होता होईतो मदत केलेली असते. कालांतराने त्याची बेसबॉलच्या मायनर लीगमधे निवड होते. संमिश्र यश मिळतं. तो अजून अजून सराव करायला लागतो. पण जोडीला सिगारेट, दारू, बारहॉपिंग, क्लब्ज हे प्रकारही सुरु होतात आणि होता होता जोर धरायला लागतात. 

दरम्यान त्याचं त्याच्या एका जिवलग मैत्रिणीशी लग्न होतं. पण... लग्नानंतरही त्याची व्यसनं कमी होत नाहीत. खेळ सुधारत नसतोच. उलट अजूनच बिघडत जातो. अशात एक दिवस त्याचा उजवा हात प्रचंड दुखायला लागतो आणि त्याला काही महिन्यांसाठी खेळातून विश्रांती घ्यावी लागते. काही महिन्यांनंतर तो पुनरागमन करतो परंतु कामगिरीत अजिबात सुधारणा होत नाही. त्याला मायनर लीगच्या टीममधून वगळलं जातं. घरातली भांडणं, व्यसनं वाढत जातात. तीन-चार वर्षात घटस्फोट होतो. 

दरम्यान त्याच्या वडिलांचा मृत्यू होतो. त्यानंतर रॉन खुपच एकलकोंडा होतो. विचित्र वागायला लागतो. कधी तासनतास गिटार वाजवत बसतो तर कधी वीस-वीस तास झोपून काढायला लागतो. मध्येच आरडाओरडा करायला लागतो किंवा कधी दिवसभर एडाभर भटकत राहतो. त्याच्या विचित्र वागणुकीकडे बघून त्याला मानसोपचार तज्ज्ञांच्या मदतीची नितांत आवश्यकता आहे हे त्याच्या आईच्या आणि बहिणींच्या लक्षात येतं. त्या त्याला अनेक वेगवेगळ्या डॉक्टर्स, हॉस्पिटल्स मधे नेतात परंतु रॉन कुठेही टिकत नाही किंवा उपचारांसाठी सहकार्य करत नाही. त्यामुळे त्याच्यावर योग्य उपचार कधीच होत नाहीत.

याच काळात गिटार आणि क्लब या सामायिक आवडींमुळे त्याची ओळख डेनिस फ्रिट्झशी होते. डेनिस शाळाशिक्षक असतो आणि आपल्या आईविना मुलीचा सांभाळ करत असतो. डेनिस आणि रॉन चांगले मित्र बनतात. बार्स, क्लब्जमधे एकत्र जायला लागतात. बर्‍याच ठिकाणी भटकायला लागतात. 

८ डिसेंबर १९८२ ची सकाळ. डेब्रा स्यू कार्टर या २२ वर्षांच्या तरुणीचा मृतदेह तिच्या घरात सापडतो. डेब्रा एका स्थानिक बारमधे वेट्रेस म्हणून काम करत असते. मारण्यापूर्वी तिच्यावर बलात्कार झालेला असतो आणि अत्यंत हालहाल करून तिला मारण्यात आलेलं असतं. तिच्या घरातल्या दिवाणखान्यातल्या आणि स्वयंपाकघरातल्या भिंतींवर  "आमचा पाठलाग करू नका" अशा अर्थाची विधानं लिहिलेली आढळतात. ती विधानं आणि हल्ल्याचा एकूण प्रकार पाहता हा खून एकापेक्षा अधिक लोकांनी केलाय याची पोलिसांना खात्री पटते. पोलीस अनेक लोकांना ताब्यात घेतात, अनेकांची चौकशी करतात परंतु बरेच दिवस शोधूनही गुन्हेगार काही त्यांच्या हाती लागत नाही. दरम्यान ग्लेन गोर नावाचा एक तरुण पोलिसांकडे येतो आणि डेब्रा ज्या बारमधे काम करत असते तिथे आदल्या रात्री त्याने तिला रॉनबरोबर बघितलं असल्याचं सांगतो. आधीच्या एकाही साक्षीदाराने रॉनच्या तिथे असण्याचा कुठलाही उल्लेख केलेला नसतो. पण तरीही पोलीस मिळालेल्या माहितीच्या आधारे रॉनला पोलीस स्टेशनमधे बोलावतात. त्याची चौकशी करतात. त्याच्या केसाचे, रक्ताचे नमुने जमा करतात. त्याची पॉलिग्राफ टेस्ट करतात. आणि तो टेस्ट फेल झाला आहे असं सांगतात. थोडक्यात तो खोटं बोलतोय असं सांगून त्याने गुन्ह्याची कबुली द्यावी यासाठी त्याच्यावर दबाव आणला जातो. पण रॉन काही त्या दबावाला बधत नाही. अनेक तासाच्या चौकशीअंती त्याला सोडून देतात. दरम्यान अजून एक माणूस पोलिसांकडे येऊन साक्ष देतो की डेब्राचा खून झाला त्या रात्री त्याच्या घराजवळ रॉन आणि अजून एक माणूस आरडाओरडा करत होते. सार्वजनिक नळावर हात पाय धूत होते. निव्वळ रॉनचा चांगला मित्र आहे या आधारावर पोलीस डेनिसलाही पोलीसस्टेशनमधे बोलावतात. त्याचीही पॉलिग्राफ टेस्ट केली जाते, कसून चौकशी केली जाते. पण तोही दबावाला न बधाल्याने त्यालाही सोडून दिलं जातं.

दरम्यान एडामधल्याच एका छोट्या दुकानातून डेनिस हॅरवे या तरुणीचं अपहरण होतं. पण झटापटीच्या कुठल्याही खुणा आढळत नाहीत. अनेक आठवडे प्रचंड शोधाशोध करूनही पोलिसांना गुन्हेगारांचा पत्ता लागत नाही. लागोपाठ घडलेल्या अशा प्रकारच्या दोन घटनांमुळे एडाचे रहिवासी त्रस्त होतात आणि पोलिसांवर प्रचंड दबाव येतो. या दबावापायी पोलीस  टॉमी वॉर्ड आणि कार्ल फॉन्टनॉट या दोन सामान्य तरुणांना चौकशीसाठी ताब्यात घेतात आणि काही वेळाने सोडून देतात.

रॉन विल्यमसन

रॉन, डेनिस, टॉमी, कार्ल या सगळ्यांची चौकशी करणारे पोलीस सारखेच असतात आणि अर्थातच चौकशीची पद्धतही अगदी सारखी असते. ती म्हणजे धाकदपटशाने न् केलेला गुन्ह्याची कबुली नोंदवून घेणे. यासाठी त्यांचा प्रचंड मानसिक छळ केला जातो, धमक्या दिल्या जातात.. आरडाओरडा, मारहाणीची धमकी असे काय काय प्रकार केले जातात. आणि कहर म्हणजे त्यांनी स्वप्नात डेनिस हॅरवेचा खून केला होता हे त्यांच्या डोक्यात ठसवलं जातं आणि त्या स्वप्नात केलेल्या खुनाचा कबुलीजवाब त्यांना प्रत्यक्षात देण्यास भाग पाडलं जातं. या कबुलीजवाबाचं रेकॉर्डिंग केलं जातं आणि त्यात कुठेही हा स्वप्नात घडलेला गुन्हा आहे असा उल्लेख येणार नाही याची काळजी घेतली जाते. असा कबुलीजवाब मिळवण्यासाठी त्यांचे कुठल्या प्रकारचे हाल केले जातात ते अर्थातच व्हिडीओवर येत नाही. 

(या स्वप्नातल्या गुन्ह्यांच्या कबुलीजवाबांच्या हास्यास्पद आणि धक्कादायक पुराव्यांची गोष्ट एक दिवस रॉबर्ट मेयर या न्यूयॉर्क टाईम्सच्या एका पत्रकाराच्या कानी पडते. तो सगळ्या गोष्टींचा, तपशीलांचा, पुराव्यांचा अभ्यास करतो आणि त्याला धक्काच बसतो. तो 'ड्रीम्स ऑफ एडा ' नावाचं एक पुस्तक काढतो आणि त्यात टॉमी आणि कार्लवर झालेल्या अन्यायाचं विस्तृत विवेचन करतो. पण काहीही फरक पडत नाही. दोघेही या क्षणीही तुरुंगात आहेत. टॉमी वॉर्ड कदाचित पुढेमागे जामिनावर सुटूही शकेल परंतु क्लिष्ट यंत्रणेमुळे आणि काही विक्षिप्त नियमांमुळे कार्ल फॉन्टनॉट कधीच सुटू शकणार नाही. !!!!!!)

डेनिस फ्रिट्झ

काही महिन्यांनी रॉन आणि डेनिसला पुन्हा चौकशीला बोलावून त्यांच्याकडूनही असाच स्वप्नात केलेल्या गुन्ह्याचा कबुलीजवाब त्यांना दबावाखाली आणून घेतला जातो. थोडक्यात खरा गुन्हेगार शोधणं पोलिसांना शक्य नसतं, त्यांची तेवढी लायकी नसते, इच्छा नसते आणि अर्थातच डोक्यावर परिणाम झालेल्या, दारुड्या, प्रसंगी ड्रग्सचं सेवन करणार्‍या, दिवसभर इथेतिथे भटकणार्‍या वेडसर रॉनला टार्गेट करणं त्यांच्या दृष्टीने अतिशय सोपं असतं. जेणेकरून गुन्हेगार पकडल्याबद्दल कौतुकही केलं जातं आणि कुठल्याही प्रकारच्या जनक्षोभाला बळीही पडावं लागत नाही. डेनिसला अटक करण्यामागचं कारण तर अतिशयच हास्यास्पद असतं. कारण त्याच्याविरुद्ध तर काहीच पुरावा नसतो (रॉनबद्दल खोटं का होईना पण ग्लेन गोरने काहीतरी सांगितलेलं तरी असतं) निव्वळ रॉनचा मित्र असतो म्हणून आणि एका माणसाने डेब्राच्या घराबाहेर दोन माणसांना त्या रात्री बघितलेलं असतं म्हणून डेनिसला अटक होते.

मिळालेल्या भक्कम (!!!) पुराव्याच्या आधारे रॉन आणि डेनिसविरुद्ध खटला उभा राहतो. डेब्रा कार्टरच्या घराची आणि मृतदेहाची भयानक छायाचित्रं दाखवून ज्युरींचं मन वळवलं जातं आणि त्या रॉनला देहदंडाची आणि डेनिसला जन्मठेपेची शिक्षा होते. पोलीसदल सुखावतं, आपली टिमकी वाजवून घेतं.

यानंतर सुरु होतो तो तुरुंगाताला जीवघेणा प्रवास. प्रचंड त्रास, छळ. विक्षिप्त कैदी, विचित्र जेलर. जेलमध्येही रॉनचा प्रचंड मानसिक छळ होतो. त्यामुळे आणि पुरेशा आणि योग्य औषधोपचार आणि डॉक्टरी मदतीच्या अभावी त्याची मानसिक स्थिती अजूनच ढासळायला लागते. दरम्यान त्याच्या आणि रॉनच्या अपिलाची सुनावणी होते. त्यात जेलमधले अधिकारी आणि पोलीस संगनमताने जेलमधल्या काही कैद्यांच्या रुपाने खोटे साक्षीदार उभे करतात जे सांगतात की रॉनने त्यांच्याकडे डेब्राचा खून केल्याचा कबुलीजवाब दिलाय आणि त्याचा त्याला आता प्रचंड पश्चात्ताप होतोय. त्याच्याबरोबर डेनिसही गुन्ह्यात सामील होता. डेनिस आणि रॉन अर्थातच ते निर्दोष असल्याचं नेहमीप्रमाणेच ठासून सांगतात. 

सगळ्यात आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे रॉनची केस मांडायला जो वकील सरकार पुरवतं तो अत्यंत हुशार वगैरे असतो पण दुर्दैवाने तो अंध असतो आणि त्याला पुरावे/फोटो/कागदपत्र इत्यादींची तपासणी करण्यासाठी मदतनीसही दिला जात नाही. अर्थातच रॉनची केस लंगडी पडते. त्यांचं अपील फेटाळलं जातं. अशी तीन वेगवेगळया कोर्टात, तीन वेगवेगळया स्तरांवर त्यांची अपिल्स फेटाळली जातात. इतक्या असंख्य वकील, जेलर, पोलीस, न्यायाधीश यापैकी कोणालाही रॉनच्या ढासळलेल्या मानसिक संतुलनाविषयी एक शब्दही काढावासा वाटत नाही. खरं तर रॉनची मानसिक अवस्था एवढी वाईट असते की शिक्षा तर सोडाच त्याच्यावर साधा खटला उभा राहणं हेही बेकायदेशीर आणि अमानुष असतं. पण ही एवढी साधी बाब या एवढ्या मान्यवर आणि तज्ज्ञ व्यक्तींपैकी कोणाच्याही साधी नजरेसही येत नाही. 

दरम्यान रॉनची आई जाते. परंतु जाण्यापूर्वी रॉनला शिक्षेपासून वाचवण्याच्या दृष्टीने एक अतिशय महत्वाचं काम करते. ज्या रात्री डेब्राचा खून झाला त्या रात्री रॉन डेब्राच्या क्लबमधे किंवा घरी नाही तर स्वतःच्या घरी असल्याचा पुरावा शोधते. त्या रात्री रॉनने चित्रपटांची कॅसेट भाड्याने आणलेली असते आणि त्या रात्री तो त्याच्या आईबरोबर चित्रपट बघत असतो. रॉनची आई त्या दुकानाची त्या दिवशीची पावती शोधते आणि रॉनच्या निर्दोषत्वाचा पुरावा म्हणून ती पोलिसांना नेऊन देते. तो पुरावा अर्थातच पोलीस दाबून टाकतात.

ज्याच्या चुकीच्या
तपासामुळे या निर्दोष
जीवांना मरणप्राय
यातना भोगाव्या
 लागल्या तो
डिस्ट्रीक्ट अ‍ॅटर्नी
 बिल पिटरसन

आणि एक दिवस रॉनची देहदंडाची शिक्षा अंमलात आणण्याचा दिवसही मुक्रर केला जातो. ही बातमी ऐकून रॉन आणि त्याच्या बहिणी मुळापासून हादरून जातात. शिक्षेच्या निर्णयाचं पत्र एक औपचारिकता म्हणून धड शुद्धीवरही नसलेल्या रॉनला वाचून दाखवलं जातं. तेव्हाही तो सतत फक्त आपण निर्दोष असल्याचंच वारंवार बजावून सांगतो. त्याकडे अर्थातच दुर्लक्ष केलं जातं. परंतु सुदैवाने त्याचवेळी एका शेवटच्या अपिलाला यश येतं. (अमेरिकेन व्यवस्थेप्रमाणे देहदंड झालेल्या गुन्हेगाराला विविध लेव्हलच्या न्यायालयांमध्ये अपिलाची संधी दिली जाते जेणेकरून चुकुनही एखाद्या निर्दोष माणसाचा बळी जाणार नाही.) आणि त्याची शिक्षा अनिश्चित काळासाठी पुढे ढकलली जाते आणि त्याचा कैदेतला शारीरिक/मानसिक छळ पुन्हा चालू होतो. पुरेसं जेवण मिळत नाही, मिळतं ते अतिशय निःकृष्ट असतं. थंडीतही पुरेसे कपडे दिले जात नाहीत. 

मानसिक छळ तर याहीपेक्षा भयानक असतो. जेलमधील कर्मचारी/पोलीस त्याला अनेक प्रकारे त्रास देतात. कधीकधी घोषणा करण्याच्या सार्वजनिक माईकवरून "रॉन, मी डेब्रा कार्टर बोलते आहे. तू मला का मारलंस?" किंवा "रॉन, मी डेब्राचे वडील बोलतोय. तू माझ्या मुलीचा खून का केलास???" अशा प्रकारचे विचित्र प्रश्न विचारले जातात. प्रत्येक प्रश्नासरशी रॉन अधिकाधिक बिथरतो आणि अधिकाधिक आक्रमक होतो. आपण निर्दोष असल्याचा त्याचा घोशा चालूच राहतो. रात्रभर तारस्वरात ओरडत राहतो. 

फ्रिट्झचीही अवस्था काही विशेष वेगळी नसते. त्या छळाला कंटाळून आणि मुख्य म्हणजे न केलेल्या गुन्ह्याचं बालंट माथ्यावरून पुसून टाकण्यासाठी तो जंग जंग पछाडायचं ठरवतो. त्याला काही करून तिथून बाहेर पडायचं असतं. तुरुंगातच तो कायद्याचा अभ्यास करायला लागतो. तुरुंगातल्या वाचनालयात जाऊन आपलं कायदेविषयक ज्ञान वाढवायला लागतो. कायदेविषयक अनेक पुस्तकं पालथी घालतो. स्वतःच्या आणि रॉनच्या केसचा, आरोपांचा बारकाईने अभ्यास करतो. अनेक टिपणं काढतो.

फक्त देहदंड झालेल्या व्यक्तींनाच त्यांची केस लढण्यासाठी सरकारकडून वकील दिला जातो असा नियम आहे. डेनिसला जन्मठेपेची शिक्षा झाली असल्याने त्याचा खटला लढण्यासाठी त्याला स्वतःला वकील शोधावा लागणार असतो. दरम्यान इनोसन्स प्रोजेक्ट  या संस्थेचं नाव त्याच्या कानावर पडतो. इनोसन्स प्रोजेक्ट ही चुकीच्या रीतीने देहदंड/जन्मठेप किंवा तत्सम शिक्षा झालेल्या निर्दोष व्यक्तींना कायदेशीर मदत मिळवून देणारी सामाजिक/कायदेविषयक संस्था आहे. तो त्यांच्याशी संपर्क साधतो. आपली केस त्यांना समजावून सांगतो. आपली टिपणं त्यांना दाखवतो. ही केस किती चुकीची आहे हे इनोसन्स प्रोजेक्टच्या वकिलांच्याही लक्षात येतं. 

रॉन आणि डेनिस
यांची निर्दोष
 म्हणून मुक्तता
 केली गेल्याचा क्षण

इनोसन्स प्रोजेक्ट आणि रॉनच्या केसवर काम करणारे अन्य वकील या केसमधल्या छोट्या छोट्या चुका शोधतात. कसा अन्याय घडलाय त्याचं पूर्ण विवेचन कोर्टाला सादर करतात. दरम्यान जवळपास अकरा वर्षांचा काळ निघून गेलेला असतो. न केलेल्या चुकीसाठी त्यांनी अकरा वर्षं कैद्याचं भीषण आयुष्य जगलेलं असतं. त्याच दरम्यान डीएनए चं तंत्र विकसित होतं आणि बलात्कार किंवा तत्सम गुन्हे शोधण्यासाठी डीएनएच्या तंत्राचा वापर करायला न्यायालय मान्यता देतं. या डीएनएच्या तंत्राच्या आधारे डेब्राच्या प्रेतावर मिळालेल्या रक्त आणि वीर्याच्या नमुन्यांचा अभ्यास केला जातो आणि अखेर........ अखेर बारा वर्षांच्या अमानुष छळाचा, पोलिसी विक्षिप्तपणाचा अंत होतो. डेनिस आणि इनोसन्स प्रोजेक्टच्या अव्याहत परिश्रमाला यश येतं आणि रॉन आणि डेनिस निर्दोष असल्याचं सिद्ध होतं आणि त्यांची निर्दोष सुटका होते !!! पण तोवर त्यांच्या आयुष्यातली ऐन उमेदीच्या काळातली सोन्यासारखी १२ वर्षं मातीमोल झालेली असतात. !!

---------

काही वर्षांपूर्वी '१२ अँग्री मॅन ' बघितला होता तेव्हा अनेक प्रश्नांची वावटळ मनात उमटवून गेला होता. त्यापूर्वी चोरी, खून, बलात्कार अशा एकापेक्षा एक गुन्ह्यांना फाशीची, जन्मठेपेची शिक्षा झालेली बघून आनंद, समाधान वाटायचं. बस्स.. छान अद्दल घडली असं वाटायचं. '१२ अँग्री मॅन ' ने सारी परिमाणंच बदलून गेली. गुन्हेगार, गुन्ह्याची व्याप्ती, शक्यता, शिक्षा, निकालाची अचूकता या सार्‍यासार्‍यांवर भलीमोठी प्रश्नचिन्हं उमटवून गेला. काही वर्षांनी ब्लॉग लिहायला लागल्यावर त्यावर पोस्ट लिहायची म्हणून पुन्हा एकदा बघितला, अजून नीट बघितला. कालांतराने मॅच्युरिटी नामक पुटं चढली असल्याने की काय तो जास्तच भावला, अधिकच ओरखडे उमटवून गेला. 

सुदैवाने '१२ अँग्री मॅन' मधल्या निर्दोष असलेल्या कोवळ्या आरोपी मुलाच्या मागे हेन्री फोंडासारखा चाणाक्ष, निष्पक्षपाती आणि सजग ज्युरी सदस्य होता आणि त्याने हट्टाने उरलेल्या अकरा जणांशी भांडून, त्या गुन्ह्यातल्या अन्य शक्यता वर्तवून तो मुलगा दोषी आहे हे १००% कसं सिद्ध होत नाही हे सर्वांना दाखवून दिलं आणि त्या मुलाचा जीव वाचवला... पण पण... पण दुर्दैवाने तो चित्रपट होता, काल्पनिक होता. वास्तवात असं काही घडलं नव्हतं. प्रत्यक्षात असं कधीच घडत नाही. प्रत्यक्षातल्या हरीकेन कार्टर, रॉन विल्यमसन, डेनिस फ्रिट्झ, टॉमी वॉर्ड, कार्ल फॉन्टनॉट आणि इतर असंख्य अशा अनाम निर्दोष व्यक्तींच्या माथी गुन्हेगारी कलंक लागतो तो जन्मभरासाठी. कित्येकांना अनेक वर्षांनी न्याय मिळतो पण आयुष्यातला सुवर्णकाळ जातो तो जातोच. तो परत थोडीच मिळतो?? कित्येकांच्या नशिबी तर तेही नसतं. त्यांची आयुष्यं अशीच तुरुंगातल्या चार निर्जीव भिंतीत संपून जातात.  

'द इनोसंट मॅन' प्रकाशित होण्याच्या काही काळ आधी जॉन ग्रिशम ला एका मुलाखतीत (अमेरिकन) न्यायव्यवस्थेविषयी प्रश्न विचारण्यात आला होता. तो प्रश्न आणि त्याने दिलेलं उत्तर खाली देतोय.

Q : Is the criminal-justice system broken?

A : It is a mess. More than 100 people have been sent to death row who were later exonerated because they weren’t guilty or fairly tried. Most criminal defendants do not get adequate representation because there are not enough public defenders to represent them. There is a lot that is wrong. 

'द इनोसंट मॅन'चा लेखक जॉन ग्रिशम

मोर दॅन १००? शंभरपेक्षा अधिक ?? (अर्थात त्याने १०० माणसं किती काळात बळी गेली हे सांगितलं नसलं 

 तरीही १०० हा आकडा कितीही कालावधीसाठी खूप मोठा आहे!!) एवढी निर्दोष माणसं अनाठायी मारली गेली आहेत? आणि का तर फक्त सरकारकडे त्या लोकांचं निर्दोषत्व सिद्ध करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या माणसांची कमतरता आहे म्हणून? म्हणून सरळ त्यांना मरू द्यायचं? फारच भीषण आहे हे सारं. अमेरिकेसारख्या अतिप्रगत देशात जिथे गुन्हे शोधून काढण्यासाठी, रोखण्यासाठी अतिप्रगत तंत्रज्ञान उपलब्ध आहे त्या देशात जर का हा एवढा अन्याय होत असेल तर भारतासारख्या विकसनशील देशात हा आकडा शंभर ऐवजी किती असेल बरं? आज कैदेत असलेले किती लोक खरोखर दोषी असतील? अर्थात 'द इनोसंट मॅन'च्या नावातच असलेल्या 'murder and injustice in small town' गृहीत धरता हे अमेरिकेतल्या छोट्या शहरांमध्ये जिथे तंत्रज्ञान प्रमुख शहरांएवढं पोचलेलं नाही किंवा जिकडची पोलीसखाती गुन्हा शोधण्याच्या नवीन नवीन तंत्रांच्या बाबतीत अद्ययावत नाहीत, प्रशिक्षित नाहीत तिथेच हे घडतं आणि दुसरी गोष्ट म्हणजे ही गोष्ट किमान ३० वर्षांपूर्वीची आहे हे जरी गृहीत धरलं तरी अन्याय तो अन्यायच. 

थोडक्यात पोलीस एखाद्याला आरोपी म्हणून उभं करतात तेव्हा प्रत्येकच वेळी ती व्यक्ती खरंच आरोपी असेल असं मानायचं कारण नाही. त्यात कदाचित पोलिसांचे काही लागेबांधे असतील, पूर्ववैमनस्य असेल, जुने हिशोब पुरे करायचे असतील किंवा तपास करताना खरंच पुरेसे पुरावे मिळाले नसतील किंवा जे  मिळाले असतील ते दिशाभूल करणारे मिळाले असतील !!! आणि पोलीसच का निकाल देणारा खुद्द न्यायाधीश (त्याने कितीही निष्पक्षपाती राहून निर्णय देणं अपेक्षित असलं तरीही) संपूर्ण निष्पक्षपातीपणे निर्णय देत असेल असं मानण्याची गरज नाही. अमेरिकेत अजूनही आरोपी काळा आहे की गोरा यावर निर्णय देणार्‍या ज्युरींचा निर्णय ठरल्याची उदाहरणं आहेत. त्याप्रमाणे आपल्या इथेही न्यायालयाने (म्हणजे न्यायाधीशांनी) दिलेले कित्येक निर्णय आरोपीची जात/धर्म यावरून तीव्र किंवा सौम्य झाल्याची उदाहरणं आहेत. 

या एवढ्या भल्यामोठ्या लेखाचं (!!) तात्पर्य काय काढायचं, हे एवढं सगळं मी का लिहिलंय मला माहित नाही. हरीकेन आणि इनोसंट मॅन जवळपास लागोपाठ वाचले/बघितले गेले आणि त्यात दाखवलेल्या यंत्रणेच्या जागरूकतेअभावी अनाठायी बळी जाणार्‍या अशा असंख्य निष्पाप, निर्दोष जीवांची कणव आल्यावाचून राहिली नाही. आणि हे सगळं सगळ्यांना सांगावंसं वाटलं म्हणून लिहिलंय म्हणा हवं तर..

किंवा अगदी तात्पर्य काढायचंच झालं तर ते एवढंच काढू की प्रत्येक गोष्टीला दुसरी बाजू असते हे लक्षात ठेवणं अतिशय अतिशय आवश्यक आहे. जे घडतंय त्याची एकच बाजू आपल्याला दिसत असते. पण त्याची न दिसणारी बाजूही असतेच. कदाचित ती दिसते त्या बाजूपेक्षा अधिक उजळ, अधिक प्रभावी, अधिक सच्ची असेल. पण समोर दिसणार्‍या एकाच बाजुमुळे त्या व्यक्तीसंबंधी, त्या घटनेसंबंधी लगेच अनुकूल/प्रतिकूल मत बनवण्याची गरज नाही. कुणी सांगावं, समोरच्या घटनेची, व्यक्तीची, प्रसंगाची दुसरी बाजू बघता बघता कदाचित आपल्याला आपल्यापासून अनभिज्ञ असलेल्या आपल्याच दुसर्‍या बाजूची नव्याने ओळख होईल !!!

सौ सोनार की.. एक 'तुसशार' की

प्रिय जंपिंग ज्याक उर्फ जितु,

खरंतर मायन्यात शोभा वहिनींचंही नाव लिहायचं होतं. परंतु मी त्यांना पर्सनली ओळखत नसल्याने बोटं धजावली नाहीत. अरे कितीही म्हंटलं तरी मी मध्यमवर्गीय माणूस (खराखुरा.. तुझ्या लेकीच्या सोपमधला 'चमकधमक' वाला मध्यमवर्गीय नव्हे रे.. सोप शब्दाने पत्राच्या सुरुवातीलाच विनाकारण गैरसमज होणार असल्यास तो टाळण्यासाठी 'मालिका' असे वाचावे.).. त्यामुळे थेट वहिनींचं नाव कसं घेणार? तेव्हा तुझं एकट्याचं नाव ठीक आहे. अर्थात हे सगळे विचार वहिनींना उद्देशूनही लिहिलेले असून त्यांच्यापर्यंतही पोचवावेत ही विनंती.

परवाच तुझ्या लेकाच्या अभिनयाने (!!!!) सजलेला रोहितचा गोलमाल-३ पाहिला. खरंतर ज्यांचं आडनाव दोन अक्षरी असतं आणि 'श' ने सुरु होऊन 'ट' ने संपतं अशा माणसाने चित्रपट काढणं तर दूर उलट चित्रपटगृह, सीडीज, पॉपकॉर्न अशा चित्रपटाशी संबंधित गोष्टींच्याही पन्नास मैल परिघात वावरू नये असा अलिखित नियम असताना या माणसाने चित्रपट बनवला आणि तोही तीन तीनदा हे पाहूनच सर्वप्रथम मला त्याची अतीव चीड आणि माझी आत्यंतिक कीव आली होती. 'रोहित' नाव असलेल्या माझ्या मित्रांशी उगाच भांडण काढून त्यांना उगाचंच यथेच्छ बुकलण्याचीही अनावर उर्मी दाटून आली होती. अर्थात माझं हे 'श' आणि 'ट' (उगाच वेलांट्या जोडून चुकीचे शब्द तयार केल्यास त्यास प्रस्तुत पत्रलेखक जवाबदार नाही !!) बद्दलचं मत त्याच 'श' आणि 'ट' वाल्याच्या क्वचित आंघोळ करणार्‍या, सदैव चेहरा एकतर पाडून किंवा डोळे मोठे करून विचित्र पट्टीतल्या आवाजात बोंबलून त्यालाच अभिनय समजणार्‍या 'भाईबंदाच्या' कृपेनेही तयार झालेलं असल्याने त्यात सर्वस्वी रोहितचाच दोष आहे असंही नाही.

पण मी हे सगळं तुला का सांगतोय? आपण आपलं पुन्हा तुसशारकडे वळू. बरोबर लिहिलंय ना रे नाव?? की तुषार हवं ? नाही आमच्या ढवळे मास्तरांनी पाचवीत पाया पक्का करून घेतलेल्या इंग्रजी स्पेलिंग प्रमाणे नाव लिहितोय. मला खरंतर पूर्वी तुषारच वाटायचं पण TUSSHAR असं स्पेलिंग बघितल्यावर नेमकं काय म्हणावं कळेना. कारण तुसशार असेल आणि मी नेमकं आमच्या दळवीच्या नावाप्रमाणे तुषार म्हंटलं आणि तू 'अब तक' वाल्या नानाच्या "क्या रे तुम नॉर्थ इंडियन्स.. वेशाली नही वैशाली... वैशाली.. वै वै" च्या स्टायलीत "क्या रे तुम मराठी (राजच्या धाकाने हल्ली बॉलीवूडात घाटीच्या ऐवजी तुम्ही लोक मराठी म्हणता असं ऐकून आहे) लोग.. तुषार नही तुसशार... तुसशार.. तुस तुस" असं करत अंगावर आलास तर काय घ्या !!! परंतु नंतर आठवलं की तुझ्या कन्येने (की तूच?) त्याच्या स्पेलिंगमधला एक एस वाढवून त्याची कारकीर्द (!!) (तुसशार आणि कारकीर्द हे दोन शब्द एकत्र आले की मला पुलंचा सशाचा टाळू आणि गंडस्थळाचा विनोद आठवतो. असो. तो तुला माहित नसणं ही तुझ्यासाठी इष्टापत्तीच समज. इष्टापत्ती म्हणजे काय ते मी तुला पुढच्या पत्रात समजावून सांगेन.) फुलवण्याचा क्षीण प्रयत्न केल्याचं स्मरतं. अरे पण असं असतं तर लोकांनी एकच काय दहा दहा अक्षरं वाढवून विव्व्व्व्व्व्व्व्व्व्वेक (कुणी मुश्रान घ्या कुणी ओबेरॉय घ्या) किंवा राक्क्क्क्क्क्खी (शक्यतो सावंत.. गुलजार घेतलीत तरीही आमची हरकत नाय) किंवा मग गेला बाजार.... जाऊदे बरीच आहेत बाजारात.. किती म्हणून सांगू.. थोडक्यात अक्षरं वाढवून का कुणाची कारकीर्द फुलते?

तर पुन्हा मूळ मुद्दा. तुझ्या तुसशारचा गोलमाल मधला अभिनय बघितला आणि एकदम कुणी टाळूला एरंडेल किंवा बुरशी किंवा शेपू चोळला... तुला कळतंय ना मला काय म्हणायचंय ते?.... तर जसं वाटेल तसलं काहीतरी गिळगिळीत, उलटी होईलसं वाटणारं काहीतरी झालं. अर्थात हे संपूर्ण चित्रपटालाच लागू होतं पण ते तसं गिळगिळीत वाटायला लावण्यात तुसशारचा सिंहाचा वाट असल्याने त्याला श्रेय देतोय. मला तर आधी क्षणभर तो काय करतोय तेच कळेना. म्हणजे ते चित्रविचित्र हातवारे, विचित्र तोंडं, पोट प्रचंड दुखत असेल तर बैल जसा ओरडेल तशा आवाजात केलेला आरडाओरडा याला अभिनय म्हणतात? हेच शिकवलंस तू तुझ्या पोराला? (उगाच आडात-पोहर्‍यातची म्हण आठवतेय..).. या असल्या अभिनयाला थेटरात माझ्या बाजूची काही डोकी हसताना बघून यांना नक्की रोहित किंवा तू किंवा मग एकता यांनी पैसे देवून बसवलंय असं वाटून गेलं.................. छ्या छ्या... वेडा का काय तू? मी आणि गोलमाल आणि थेटरात? छ्या.. मी तो घरी पायरेटेड सीडीवर बघितला (दुर्बळाचा तेवढाच सूड रे..).. ते वरचं वाक्य होतं ते माझ्या एका दुर्दैवी मित्राचं. नंतर चार दिवस तो प्रचंड डिप्रेशनमध्ये गेला होता, बॉलीवूड जमीनदोस्त करण्याविषयी काहीतरी झोपेत बडबडत होता वगैरे ऐकलं. तरी त्याला आम्ही रोहित चौथा गोलमाल काढतोय हे अजून सांगितलं नाहीये. बिचारा निराशेच्या झटक्यात जीवाचं काही बरंवाईट करून घ्यायचा !!!

परंतु एका गोष्टीची मात्र दाद दिलीच पाहिजे. तुसशारच्या असीम त्यागाची.. स्वतः एवढा भीषण अभिनय करून अन्य सहकलावंतांचा (वाचा कुणाल खेमू) अभिनय प्रेक्षकांना आपोआपच आवडायला लागेल आणि एवढ्या भयंकर चित्रपटामुळे अन्य चित्रपट हे प्रेक्षकाच्या आपोआपच आवडत्या यादीत स्थान पटकावतील यासाठी केलेला त्याग !!  त्या त्यागाला उपमा नाही. त्या त्यागाची तुलना नाही. तुलना करायची झालीच तर पूनम पांडेने (न) केलेल्या वस्त्रत्यागाशीच त्याची तुलना करता येईल.

पण तुला अजून एक सांगायचंय.. महत्वाचं आहे अगदी. कांदा, चप्पल काय काय ते हाताशी घेऊन बस हे वाचण्यापूर्वी. मारायला नाही रे बाबा... हुंगायला. असल्या लेकाचा बाप होणं काय सोपी गोष्ट आहे? चप्पल आणि कांदा म्हटल्यावर त्याचा मारण्याशिवाय (वाच मार खाण्याशिवाय) अन्य काही उपयोग होऊ शकतो हेच विसरायला झालं असेल ना तुला? मानलं रे बाबा तुला. महान आहेस तू. असं कोणी सामान्य माणसाने, प्रेक्षकाने महान म्हंटलं की फिल्मफेअरचा किंवा सरकारचा 'लाईफटाईम अचिव्हमेंट' पुरस्कार मिळतो का याची कल्पना नाही रे.. सॉरी. :(( .... अरे हो विसरलोच होतो.. तुला तर आधीच मिळाला आहे नाही का तो पुरस्कार.. तेवढा एकच तर मिळाला आहे की.. खरंच सॉरी हां. असो.

नाही मला सांगायचंय ते दुसरंच आहे. म्हणजे कांदा, चप्पल फिल्मफेअर वगैरे बद्दल नाही रे. दुसरंच. चांगली बातमी आहे म्हण. मला तुझ्या तुसशारचा एक चित्रपट आवडतो. अगदी मनापासून आवडतो. प्रचंड आवडतो. तो मी थेटरातही बघितला आहे. कुठला माहित्ये का? 'गायब' !!! आता प्रामाणिकपणे सांगायचं तर पूर्ण चित्रपट काही आवडला नाही पण शेवटची पंधरा मिनिटं मात्र खूप आवडली. तुसशार तेव्हा खरोखर गायब असतो आणि स्क्रीनवर फक्त त्याचा शर्ट दिसत असतो ना.. ती शेवटची पंधरा मिनिटं अप्रतिम आहेत. बाकीच्या चित्रपटाबद्दल काय बो(बोंब)लणार? तो रामूचा चित्रपट आहे म्हंटलं की संपलंच ना.. पण आपण नेहमी चांगलं तेच घ्यावं अशी आमची सोप-विरहित मध्यमवर्गीय शिकवण आहे. लेकाचा एखादा चित्रपट पंधरा मिनिटं तरी का होईना कोणालातरी आवडला ना.. झालं तर मग !!!! उरलेल्या दोन तासांचं करायचंय काय तुला?

पण एक मात्र खरंच आवडलं मला.... बघितलंस?? पत्र लिहिण्याचं मूळ आणि सगळ्यात महत्वाचं कारण सांगायचं विसरणारच होतो रे. हे असं होतं बघ. मूळ मुद्दा सांगायचा राहूनच जातो. काय करणार.. तुझ्या लेकीच्या सोप्सची सवय. घरात दिवसरात्र तेच चालू असतं ना !! (काय म्हणतोस तुझीही तीच अवस्था आहे?? अरारारारा.. म्हणजे आपलं अरेरे..) तर मला तुला विचारायचंय ("मला तुला विचारायचंय" हे अगदी पुणेरी आमंत्रणासारखं वाटतं नाही? "आम्हाला तुम्हाला एकदा जेवायला बोलवायचंय !!" च्यायला कोण कोणाला बोलावणार त्याचा पत्ताच लागू देत नाहीत.).... तर मला तुला विचारायचंय की हे हातवारे, तोंडं आणि चित्रविचित्र आवाज यालाचचचचचच अभिनयचचचच म्हणतातचचचचच असं भासवणारा जो आत्मविश्वास आहे ना तुसशारच्या चेहर्‍यावर तो अगदी काबिले तारीफ. म्हणजे अगदी प्रश्नच नाही.. कुठून आणता रे हा आत्मविश्वास?? कुठे मिळतो?? खरंच मानलं पाहिजे. अभिनयाचं भांडं अगदी ठणठणीत रिकामं असतानाही एकावर एक चित्रपटांचा मारा करण्याचं कसब कसं मिळवता? बघ ना.. अगदी तोच आत्मविश्वास तुझ्या लेकीकडेही आहे. कचकड्याच्या बाहुल्या, छानछोकीत राहणारी पात्रं (कृ श्लेष शोधू नये. श्लेष म्हणजे काय हे माहित नसणं हीही एक इष्टापत्तीच.. पुढच्या पत्रात हेही समजावून सांगेन..), लफडी, बंगले, गाड्या, खानदान की इज्जत, 'वो', रडकी बहु, १००+ वर्षांची आजी, उंची कपडे/सेट्स या एवढ्या कॉमन भांडवलावर आणि शून्य कथेच्या बळावर काय काय पराक्रम केलेत या बयेने. सॉरी चुकून पोटातलं ओठावर आलं. या मुलीने.. !! अर्थात संदीपने "मी मोर्चा नेला नाही, मी संपही केला नाही" हे गाणं जिच्यामुळे प्रेरित होऊन लिहिलं त्या माझ्या बायकोनेही 'मिहीर' गेल्यावर (थेट मेल्यावर कसं म्हणणार रे?) त्याला परत आणण्यासाठी निघालेल्या मोर्चात ज्या हिरीरीने भाग घेतला आणि अखेरीस मिहीरला परत आणलंच ते पाहता तिच्या आत्मविश्वासाबद्दल (म्हणजे एकतेच्या रे) मला यत्किंचितही शंका उरली नाही. असो. तुझ्या लेकीबद्दल आत्ता नको. हे पत्र सर्वस्वी तुसशारला अर्पण. पुढच्या पत्रात लेकीविषयी बोलू. तूर्तास तरी त्या अतीव आत्मविश्वासाबद्दल समग्र कपूर खानदानचं मनःपूर्वक अभिनंदन !!!

तुझाच,
ससशिरीषसस
(दोन चार 'स' वाढवून माझीही कारकीर्द फुलते का बघतो)

ता.क. : छे रे बाबा.. कणेकर कुठला? मला वाटलंच तुला कणेकर वाटणार म्हणून. पत्र लिहून झाल्यावर वाचून बघताना मलाही तसंच वाटलं एकदा. म्हणून मी हे पत्र चक्क लोकप्रभेला पाठवलंही होतं. त्यांचं उलट उत्तर आलं की ही असली पत्रं आमच्या लोकप्रभेत नकोत. आमच्याकडे ऑलरेडी एक 'मेतकुट ' चालू आहे !!!!!!!

================================================

तळटीप : कोणाच्याही श्रद्धास्थानांना धक्का लागून भावना दुखल्या बिखल्या असतील तर आपली आपण मलमं लावून घेणे.. आम्ही जवाबदार नाही !!

* हे पत्र सकाळच्या कोल्हापूर आवृत्तीत  छापून आलं आहे.

स्ट्रेस बस्टर क्लब !

तो : हॅलो...... अरे बोल.. कशी आहेस? किती दिवसांनी ग !!

ती : हो रे. परवा राजसच्या वाढदिवसाला फोन करायचा राहूनच गेला ना. सॉरी रे..

तो : अग सॉरी काय त्यात.. चालायचंच..

ती : हो रे.. हल्ली जमतच नाही. प्रिता अजिबात बोलू देत नाही रे फोनवर.. पूर्ण वेळ तिच्याशीच खेळावं लागतं. अनडायव्हर्टेड अटेन्शन !!

तो : हाहाहा.. अग राजसचं काय वेगळं आहे का. त्याचंही सेम अगदी.

ती : हाहाहा. सगळे एकाच माळेचे मणी ! बाकी काय? कसा आहेस तू? राजस काय म्हणतोय? आणि अंकिता?

तो : आम्ही सगळे मजेत एकदम. विशेष काही नाही ग.... टिपिकल. याच्यामागे दिवस कसा संपतो तेच कळत नाही.

ती : अगदी अगदी सेम. प्रितामय आयुष्य आहे सध्या फक्त..... हॅलो... अरे हा रडतोय का? काय झालं रे?

तो : कसलं काय ग.. उगाच.. फोनवर बोलतोय ना मी.. त्याच्याशी खेळत नाहीये.. झाला अपमान साहेबांचा.. म्हणून मग आरडाओरडा चालू आहे. आणि अंकिता किचनमध्ये आहे. याला किचनमध्ये जायचं नाहीये. हॉल,मध्येच खेळायचंय.. म्हणून मी फोनवर बोलायचं नाही.

ती : हाहाहा.. ही बाई आत्ता झोपलीये म्हणून मी सुखात आहे. जरा टीव्ही, नेट, फोन वगैरे बघता येतं..

तो : टीव्ही, नेट, फोन?? किती तास झोपते ही दुपारी?? हेहेहे

ती : गपे... अरे बाबा.. तिन्ही थोडा थोडा वेळ किंवा एकेक दिवस एकेक असं म्हणतेय मी.

तो : हाहा.. माहित्ये ग.. जरा चंमतग.. !! अजून काय? परेश काय म्हणतोय?

ती : तोही मजेत एकदम. आज घरीच आहे..

तो : घरीच? का ग? सगळं ठीक ना?

ती : हो रे.. एकदम ठीक.. अरे आज त्याची डोळ्याच्या डॉक्टरांची अपॉइंटमेंट होती दुपारी. ती झाल्यावर घरून काम करतोय.

तो : डोळ्याच्या डॉक्टरांची अपॉइंटमेंट? का ग? काय झालं?

ती : अरे विशेष काही नाही... परवा त्याच्या डोळ्याला चमचा लागला.

तो : डोळ्याला चमचा?? काय ग हे? एवढा राग बरा नाही.. अजूनही सुधारली नाहीस तू..

ती : गपे.. माझा कसला डोंबलाचा राग. बाईसाहेबांनी मारला. का तर बाबा आल्याआल्या तिच्याशी न खेळता फोनवर बोलत होता.

तो : बापरे. मग?

ती : अरे विशेष काही नाही. तिच्या त्या खेळण्यातल्या किचन सेटमधलाच होता साधा. पण याच्या डोळ्यातून सारखं पाणी यायला लागलं. म्हणून मग मी म्हंटलं उगाच अंगावर काढू नकोस. ताबडतोब चेक करून घे कसा.

तो : अग गेल्या आठवड्यात सेम आमच्याकडे. मी घरी आलो आणि अर्जंट इश्यु होता ऑफिसचा.. म्हणून आल्या आल्या लॅपटॉप चालू केला तर राजसने काय करावं? एकेक करत त्याच्या दोन कार्स फेकून मारल्या मला आणि वर स्वतःच भोकाड पसरून मोकळा.. मग त्याला खाली फिरवून आणून, आईस्क्रीम खायला घालून आणलं, तासभर कडेवर घेऊन फिरवलं तेव्हा थांबला.

ती : अरे देवा.. आम्हाला तर बाहेर जायचं म्हणजे एक संकट असतं. ज्या दुकानात जाऊ त्या प्रत्येक दुकानातून हिला बाहुल्या, सॉफ्ट टॉईज, किचन टॉईज असं काय काय घ्यायला लागतं. अरे रोज रोज काय घेणार? ऑलरेडी दुकान झालंय आमच्याकडे खेळण्यांचं. हल्ली तर एकदा हिच्यासाठी फिरायला बाहेर जा आणि नंतर हिला घरी परेशकडे ठेवून सामान आणायला जा असं करावं लागतं.

तो : तरी सुखी आहात. आमची बाहेर जायची संकटं वेगळीच आहेत. नियमावली आहे म्हण. बाहेर गेलं की बाहेरच फिरायचं, कुठल्याही दुकानात जायचं नाही, रस्त्यात कोणी भेटलं तर बोलत थांबायचं नाही. रस्त्यात थांबलेलं आमच्या राजेसाहेबांना बिलकुल आवडत नाही. फिरायचं म्हणजे त्याला हवं त्याच रस्त्याने फिरायचं म्हणजे ज्या रस्त्यावर गाड्या सगळ्यात जास्त दिसतात त्याच रस्त्याने जायचं.. आता नेहमी त्याच रस्त्याने कसं जाणार ग? मग बाकीची कामं कशी होणार? म्हणून मग जरा वेगळ्या रस्त्याने गेलो की हा रस्त्यातच तमाशा करायला लागतो. आरडाओरडा काय करतो, उड्या काय मारतो... परवा तर रस्त्यात लोळला अक्षरशः.. लोकं बघायला लागली. अर्थात पूर्वी आम्हीच लोकं काय म्हणतील म्हणून त्याला उचलून घ्यायचो. आता तर पूर्ण कोडगे झालोय.. जे लोक चमत्कारिक नजरेने बघतात त्यांच्याकडे सरळ दुर्लक्ष करायचं किंवा मग तेवढ्याच चमत्कारिक नजरेने त्यांच्याकडे बघायचं. एवढाच पुळका असेल तर घ्या याला, सांभाळा आणि रडायचं थांबला की द्या आणून.

ती : हाहाहाहा... काय रे !! अरे तरी राजस स्ट्रोलरमध्ये तरी बसत असेल ना. आमच्याकडे तर हिला पूर्ण कडेवर घेऊन फिरावं लागतं. बाहेर पडायचं असलं की टेन्शनच येतं आम्हाला. परेशला तर जास्तच. सारखं खांद्यावर घेऊन हिंडावं लागल्याने त्याचे बिचार्‍याचे खांदे दुखायला लागतात. 

तो : अग परेश आणि मी एकाच नावेतले खांदे आहोत... गेल्या विकेंडला इथल्या जवळच्याच एका थीम पार्कमध्ये गेलो होतो आम्ही. म्हंटलं हा जरा मस्त खेळेल, मस्ती करेल.. तर कसलं.. साहेब दिवसभर आमच्या कडेवर.. संध्याकाळी तर खांदा आणि पाठ हे अवयव फक्त दुखण्यासाठीच असतात असं वाटायला लागलं आम्हाला.

ती : हाहाहा.. काय रे...

तो : पुढचं ऐक. आता दिवसभर एवढं दमल्यावर एखादं पोर पटकन झोपेल की नाही रात्री? तर आमच्या साहेबांचं उलटच. त्यादिवशी नेहमीपेक्षा उशिरा झोपला उलट. आमचं आपलं पापण्यांचं वेटलिफ्टिंग चालू आहे आणि साहेब कार फिरवत होते, सायकल चालवत होते.. तेही दोन वाजेपर्यंत.. आम्ही आपले कपाळाला हात लावून बसलेलो.

ती : हाहाहा... विकेंडला पोरांना काय होतं देव जाणे. प्रिता तर बरोब्बर सहाला उठून बसते दर शनिवारी. आणि ती उठली की दुसर्‍या क्षणाला आम्ही उठलंच पाहिजे हा तिचा अलिखित नियम. आणि आम्ही तो मोडला की मग हाSSS  तमाशा.. आणि मग दोघांचीही झोपमोड. म्हणून आम्ही सरळ नंबर लावलेत शनिवारी झोपण्याचे. गेल्या शनिवारी परेशचा नंबर होता उठायचा. आणि तेव्हा तर ही बाय चक्क पाचला उठली रे पाचला. दहाला नाश्ता करताना डायनिंग टेबलवरच हा पेंगायला लागला तर ही टाळ्या वाजवत खिदळतेय.

तो : हाहाहा... बिचारा.. अग उशिरा झोपणं हा तर रोजचा नियम आहे राजससाहेबांचा.. न पाळून सांगतोय कोणाला? सकाळी स्वतः आरामात नऊला उठतो आणि आम्ही आमची सातला उठतानाही मारामार. मग ऑफिसला उशीर. हल्ली तर बॉस विचारतही नाही मला का उशीर झाला म्हणून. "राजस पुन्हा उशिरा झोपला का काल?" एवढंच विचारतो.

ती : हाहाहा.. अरे वा. तुझ्या बॉसला चक्क नाव बिव माहित्ये लेकाचं??

तो : हाहा अग तो तर अजून एक किस्सा आहे.

ती : आता काय अजून?

तो : अग मागे एकदा सकाळी सहाला माझा सेल वाजला. यावेळी कोण कॉल करतंय म्हणून मी धडपडत बघितलं तर चक्क बॉसचा फोन. काहीतरी अर्जंट एस्कलेशन आलं असेल असं समजून मी पटकन फोन घेतला. तर बॉस उलट मलाच विचारतो की तू मला आत्ता कॉल केला होतास का..?? मी म्हंटलं छे !!! मी तर झोपलो होतो. तर म्हणतो की कॉल तर तुझ्याच सेलवरून आला होता. मग माझ्या सगळं लक्षात आलं. हा भाई चक्क लवकर उठून बसून माझ्या सेलशी खेळत होता आणि कुठलीही बटनं दाबत होता. आणि मधेच बॉसला कॉल लागला असावा. म्हणून मग मी त्याला पटकन सॉरी म्हंटलं आणि म्हंटलं की "राजसने खेळताना चुकून लावला असावा.".. तो पण हसायला लागला..

ती : हाहाहा.. काय रे हे.. कमाल आहे.. खरंच यांचे किस्से संपता संपायचे नाहीत. कधी कधी तर इतका वैताग येतो ना काय करावं कळत नाही. वाचन, फिरणं, आपले इतर छंद यांना वेळच मिळत नाही. छंद कसले साधा झोपायला वेळ मिळत नाही.

तो : हो ना. आणि एवढं सगळं करून पुन्हा किंचित काहीतरी बिनसलं की हे पुन्हा भोकाड पसरायला मोकळे. कधीकधी असला वैताग येतो ना. एक द्यावी ठेवून असं वाटतं. 

ती : काय?? तुम्हाला पण?

तो : हाहाहाहा..

ती : किती दिवसांनी बोलतोय रे आपण. आणि पोरं सोडून दुसरा विषय नाही. काय हे !!! हाहाहा..

तो : आयला पण पोरांना शिव्या घालायला काय मजा येतेय ग !! स्ट्रेस बस्टर आहे एकदम. आपली कार्टी एवढी बिलंदर असल्याने चालतंय. दुसर्‍या कोणाशी बोलताना हे असलं बडबडलो तर उद्धार करतील लोक. 

ती : यु सेड इट.. खरंच मोकळं वाटतंय अगदी...

तो : मला वाटतं आपण दर विकेंडला बोललं पाहिजे.. पुढचा आठवडाभर मुलांना सांभाळायची शक्ती येण्यासाठी.. हाहाहा.. 

ती : अगदी अगदी.. खरंच..

तो : मी तुला नक्की फोन करतो पुढच्या विकांतात...

ती : हो नक्की...........

...

..

.

अरे एक मिनिट.. परेश म्हणतोय की तो करेल तुला फोन. त्यालाही बोलायचंय म्हणतोय. हाहाहा..

तो : हाहाहाहाहा !!!!!!!! अगदी अगदी हेच एक्झॅकली अंकिता म्हणाली मला. हाहाहाहाहा !!! ठीके. परेशला सांग अंकिताला फोन करायला. आपण नंतर बोलू. च्यायला त्या 'फाईट क्लब' सारखा 'स्ट्रेस बस्टर क्लब' काढूया आपण चौघे मिळून... हाहाहाहा...